Gledišta

Uzroke protivrečnom ideološkom kretanju u savremenom svetu treba tražiti, pre svega, u protivrečnim promenaraa u ob!asti tehnike, tehnologije, socijalne strukture, distribucije, potrošnje, organizacije, naučnih istraživanja, dakle, fundamentalnih uslova koji određuju način života i mišljenja. A u toj sferi zbile su se u svetskim razmerama krupne promene koje traže teorijsko i političko obrazloženje koje ne možemo naći u formulama XIX veka. Te promene izražene su u eksplozivnom razvitku prirodnih i tehničkih nauka, sukcesiji tehnoloških revolucija koje su razvile proizvodnju do neslućenih razmera, izazvale ekspanziju i demokratizaciju školstva, tražeći permanentan porast obrazovanja svih delova društva. Povećana je potrošna moć i smanjeno radno vreme i trošenje fizičke energite svih kategoiija radniika, organizacija proizvodnje d poslovanja u uslovima visoke koncentracije kapitala i proizvodnje dosegla je neslućen stepen, donoseći impersonalizovano apstraktno privatno vlasništvo. Na scenu je stupila nova dominirajuća socijalna sila u liku menadžerske birokra* tije koja forsira soijentističkd odnos ne samo prema tehničkom već i prema organizacionom aspektu proizvodnje, prema samom Ijudskom faktoru, formirajući uz nove oblike rada i saradnje i novu socijalnu psihologiju. Rasipnička potrošnja buržoaskih vrhova društva dobila je najbesmislenije forme koje su postajale model imitativnog ponašanja i same radničke klase, koja se adaptirala modemoj organizaciji i koja je obuhvaćena konformizmora i, kao i celo društvo, obuzeta neurotičnom žudnjom za novcem, za efikasnošću, za potvrđivanjem u sferi potrošnje. Do juče deprivirani socijalni slojevi u visokorazvijenim zemljama rešavaju osnovna pitanja ishrane i obrazovanja, uključujući se u socijalna kretanja koja obećavaju i dalje ipoboljšanje ix>ložaja. Postepeno ;su iščezle revolucioname itenzffje koje isu hranile ~klasični” socijaldemokratski 1 komunistički pokret. Konformizam, samozadovoljstvo, potrošački mentalitet, intelektualna i emocionalna praznina nisu kompenzirani obimom potrošnje niti tehničkom i eko- i nomskom efikasnošću. Na planu društvenih odnosa i humanističkog mišljenja egzaktnost i efikasnost prirodnih i tehničkih nauka dovele su u : krizu tradicionalne formule. Traganje za egzaktnim matematičkim modelima koji će omogućiti efikasnu menadžersku intervenciju jednako u domenu astrofizike, te.mike, tehnologije, ekonomike, psihologije i sociologije postaja ■ opsesija čitavog pokreta istraživača i upravljača. Covek prestaje da bude čovekov svet i postaje samo svojevrsna mašina sposobna da izvršava određen broj programa čija determinante treba otkniti d utvnđiti, kao d sredstva pomoću kojih ovu mašinu možemo racionalnije eksploatisati. Reakcija na ovaj trend bila je oštra, kako u okvirima marksističke filozofije tako i liberalne, građanske filozofije i sociologije, a u mnogim crtama i identična. Ipak, ova filozofija, odbijajući scijentistički tretman čoveka, odbija i ignoriše rezultate istraživanja koja su povećala racionalizaciju i intenzifikaciju rada, koja su otkrila nove mogućnbsti adap-

1134

DR VLADIMIR MILANOVIC