Borba, Apr 04, 1992, page 19
ce иу 76
NA Mu i
iz lana. ma ~ а ODO 1 стве == par = пп e
|
Drugim rečima stvoren je usred Evrope neprohodni blok primenom proste ratne teorije prekida komunikacija. Takva blokada prostora sve je manje adut u rukama onih koji su je smislili, ali očito sve više smeta okruženju kojem je dosta jugoslovenskih ratnih igara. Možda za početak Karingtonovi principi nastoje prevashodno da to razbiju, i da omoguće da kapital, roba, rad (i naš i tuđ) procirkulišu ovim ekonomskim prostorom, barem uz poznata pravila igre. Makar mi međusobno postavili granice i kineske zidove. Takođe, Evropa je sigurno objektivno zainteresovana da svakog subjekta jugoslovenske krize vrati barem na startnu poziciju mogućeg samoodržanja, i podigne sa nulte tačke standarda i siromaštva. Kakva god da je bila druga Jugoslavija, ona je dokazala da se na ovim prostorima može eko-
Foto: Božidar Petrović
nomski pristojno živeti, a vraćanje takvog pristojnog života znači manje zagovornika rata, ı manji pritisak na materijalnu pomoć sa strane. Za raspoloživi strani kapital u svetu ionako ima previše pretendenata iz bivših socijalističkih istočnoevropskih zemalja. Za sada se nikome materijalna pomoć rado ne daje.
Što se Srbije ili nove Jugoslavije tiče teško je prepoznati iz Miloševićevih reči šta je to što je prihvaćeno u principima Briselske konferencije, a što je istovetno sa onim za šta su se zalagali članovi republičke delegacije u dosadašnjem radu ekspertne grupe za ekonomske probleme. Možda bi zato uputnije bilo da se kod kuće izračunaju i javno predoče koji su to privredni interesi koje sledi aktuelna politika, kada je u pitanju povezivanje sa drugima. | EUR Ear нирвани ниво праениививи инервише: те |
Bosanski recept za Makedoniju
Mema danas takozvanog Makedonca koji ne misli da bi „cvafuća nacio demokratija“ oomah dovela do elničkih sukoba po „BiH-receplu“, па Šla je zastrašujuće upozorio i miling Albanaca u Skopju na kojem je zatraženo da Albanci budu državolvorni element u Makedoniji, kakav su
bili do 1988. godine
entička razbijanja stakla na kolima već se registruju i u Skoplju.
Tvrdi se da socijalna eksplozija, stvarna ili politički tempirana, može biti samo dodatna razorna energija. Sto hiljada radnika ne prima redovno plate, a 30 hiljada su prekobrojni. Ekonomski blokirana, i sa severa i s juga, Makedonija je zaustavila proces „oslobađanja privrede od politike“. Sad je i u Makedoniji u toku podržavljenje, Kao i u drugim republikama. Zbog agresivnop političkog voluntarizma nacionalnih partija sve je u neizvesnosti, od državne granice pa do najobičnijeg zakona i teško se utvrđuje poverenje građana u državu i njene institucije. Makedonske banke i makedonska vlada su bez ikakvog ugleda u monetarnoj sferi — oni ne diktiraju ni kurs dinara nego „siva banka“ skopskog „Bit-pazara“. Ko želi da dozna što više o budućim kursevima i cenama, prave informacije ne može đobiti u banci ili vladi, nego jedino na „buvljoj pijaci“. Obični „službenik“ „sive banke” zarađuje dnevno od 50 do 200 maraka, a prosečna zarada u Makedoniji danas je pala na trideset maraka, zbog čega je u privredi na delu demotiviranost i opšti nerad.
Što bolje, to gore
'Kiro Gligorov, koji je strpljivo i uspešno do.sada vodio makedonski brod, u sve ije očajnijoj situaciji, zbog toga što se međunarodno priznanje Makedonije sve više odugovlači, što nepriznata makedonska država ne može da ulazi u aranžmane sa svetskim institucijama i što je i unutrašnjem i okružujućem nacionalizmu sve bolje što je njemuu — gore. Rušenje Gligorova se nazire i na unutrašnjem i na međunarodnom planu, pri čemu jedni, „unutrašnji nacionalisti“ šire da je on zaveo „neokomunistički sistem novog jednoumlja” i da je time „slomio krila mladoj makedon-
skoj demokratiji”, a drugi da Makedonija nije „građanska, demokratska država”, nego — aparthejd. I jedni i drugi otežavaju nepriznavanje makedonske države. Gligorov je do sada uspevao da kontroliše makedonski i albanski nacionalizam, pri čemu se drži da su parlamentarci albanskih partija bili konstruktivniji od parlamentaraca makedonske „konstruktivne opozicije“. Prvi ispoljavaju racionalnost i želju da se nađe model suživota. Ni na mitingu u Skoplju Albanci nisu zatražili kantonizaci-
ju, nego samo adekvatnu zastupljenost u”
vojsci, policiji, vlasti i drugim oblastima života što će, izgleda, i dobiti, dok drugi, navodno, „vezanih ruku“, „omalovažavani u sistemu koji je ustanovio Gligorov“, žele da ruše i Gligorova i međunacionalni miri da izgrađuju nacionalnu državu Makedonaca. Pokretanje pitanja odgovornosti predsednika Sobranja, Stojana Andova i ministra za spoljne poslove, Denka Malevskog, samo je isprobavanje čvrstine vlasti Kire Gligorova.
Misli se da su svojevremeno makedonski preobraženi komunisti i reformisti, kao naslednici makedonskih socijaldemokratskih tradicija, izgubili izbore — u Bosni, kad su tamošnje preobražene komuniste i reformatore pobedili lideri naci-
onalnih partija. Sad makedonski nacional-' ni lideri sa očiglednim žaljenjem рједаји na „centralnu republiku”: tamošnji nacio- . nalni lideri i pale i žare. Makedonsku par-· lamentarnu demokratiju, koja [0 опето- ' Bućava, (nema većinske partije) doživlja-
vaju kao „nacionalnu izdaju“ koju nazivaju „neokomunizam“. Moguće je da sad opet sudbina Makedonije uveliko zavisi od Bosne. Ako bude priznata Bosna biće
priznata i Makedonija. Ako na novim iz-.
borima izgube nacionalne partije u Bosni, 'moguće je da će izgubiti i u Makedoniji. Tvrdi se da je to preduslov da Makedonija opstane. S nacionalistima na vlasti njene su šanse nikakve.
SUBOTA-NEDELJA 4-5. APRIL 1992. GODINE IX
Razoružavanje zemlje oružanog suvereniteta
Krajinska ratna godina
Babić je politički neufralisan, a Goran Hadžić, „političar IZ rova“, poslao je zagovomik „demokrafskih dogovora“ | postepeno uvida da se sfalus Krajine rješava na nekom višem nivou od funkcije koju obavlja i na re/3-
ciji Beograd—Zagreb—Br;se|
Srđan Radulović
a katolički Uskrs i pravosalavnu Cvjetnu nedelju 1991. godine, tačno prije godinu dana umjesto poruka mira i umivanja cvjetnom vodom, pale su na Plitvicama prve žrtve srpsko-hrvatskog rata, koji je unatoč 15 potpisanih primirja još uvijek aktualan. Godinu dana poslije, mirovne trupe UN dolaskom u Krajinu pokušaće da u narednih 12 mjeseci, kako je najavljeno, sačuvaju mir i obezbjede uslove za mirno rješavanje onih problema, koji nisu rješeni oružjem i zbog kojih je, između ostalih, oružje i progovorilo. To je praktično i epilog rata. Ništa nije postignuto, a izgubljeni su mnogi životi i nanesena ogromna materijalna šteta. Uprkos izjavama hrvatskih i krajinskih političara kako je dobijen rat i izvojevana velika pobjeda, pobjednik se još ne zna. Hrvatska je trenutno praktično bez više od trećine tzv. administrativne teritorije, dok s druge strane nije riješeno pitanje statusa Krajine. To je potencijalni razlog obnavljanju rata, mada je za jednogodišnje razdoblje koje slijedi realnija prognoza da će „plavi šljemovi“, odnosno autoritet UN, biti garancija miru. Međutim, što će se desiti ako se ne postigne politički sporazum, pogotovo što hrvatsko vrhovništvo, sudeći po brojnim izjavama ne odustaje od toga da će „okupirane teritorije povratiti milom ili silom“, a što nije tek puka sedativna poruka pučanstvu, kao što ni krajinski lideri Milan Babić i Goran Hadžić nisu u konfliktu u vezi opredjeljenja да „Krajina više nikad neće biti u sastavu Hrvatske".
Pozicije pred novi start
. Za uvjerenje:da ipak slijedi mirno razdobije, pitanje je sa kakvih pozicija starta Krajina u političku bitku.
Opet je neminovno podsjećanje na politički uvod u rat, jer su tada definitivno otvorene krajinske političke karte. Milan Babić je istog. dana najavio „prekid svih odnosa sa Hrvatskom“, a već narednog dana pod njegovim predsjedavanjem Izvršno vijeće SAO Krajine u Korenici donosi odluku о „prisajedinjenju SAO Krajine Republici Srbiji”. U maju·je sproveden referendum „o prisajedinjenju”, samo što je u međuvremenu, pod pritiskom iz. Beograda, odluka preformulirana u „prisajedinjenje Republici Srbiji i ostanak 'u Jugoslaviji sa Srbijom, Crnom Gorom i drugima koji žele da sačuvaju Jugoslaviju”.
„interna” politička gradacija 'statusa Krajina okončana je 19. deceribra iste godine proglašenjem Republike Srpske Krajine. Međutim, od stvaranja Zajednice opština Sjeverne Dalmacije i Like krajem juna 1990. godine, pa do danas, „suverenitet“ Krajine se zasnivao prvenstveno na argumentu oružja, a ne usvojenih odluka. Uostalom, Srbija nije svojevremeno oficijelno prihvatila dvije ponude o prisajedinjenju Krajine, kao što se ni u odluci tzv. Skupštine SFRJ o važenju saveznih propisa u Krajini ne spominje RSK, već „dio Jugoslavije pod kontrolom mirovnih snaga UN”. Naravno, može se'govoriti o političkim'kalkulacijama i slično, ali to samo potvrđuje činjenicu da je presudan „titular oružanog suvereniteta”.:Međutim, i taj „ti-
'tular”·će ostati bez bitne komponente —
vojske. 'U :plitvičkom sukobu tadašnja JNA je trebala da „razdvoji sukobljene strane i
'obezbjedi mir”. Potom 'je 'bila u funkciji
zaštite:Srba od:genocida", da bi na kraju „mandata“ došla u poziciju da napušta „dio Jugoslavije”. Vojska je па krajinskim postorima: neslavno i ušla u rat. Zakašnjela initervencija na. Plitvicama izazvala je buru protesta građana i vlasti 'Krajine, a na protestnom skupu ispred 'Rkomande Kninskog korpusa tim povodom čuli su se
povici „ustaše, ustaše” i „bando crvena”.
Kasnije se ispostavilo da je intervenciju „ukočio” komandant jedinice general Ivan Štimac, koji je ubrzo postao časnik ZNG. Odlazak vojske dočekuje se s dozom razočaranja i sve izraženijim strahovanjima da će u slučaju izbijanja rata u BiH, Armiji biti vezane ruke, pa ni „plavi šljemovi“ ni krajinska milicija neće moći da se efikasno suprotstave eventualnom hrvatskom napadu.
Zbivanja na krajinskoj političkoj sceni takođe su bitna za ocjenu perspektive mirnodopskog artikulisanja i realizacije interesa građana Krajine. Goran Hadžić, kojeg su hrvatske vlasti pri povratku sa sjednice Glavnog odbora SDS održane u Benkovcu uhapsile na Plitvicama kada je izbio sukob, sada je predsjednik RSK, bez obzira što druga strana osporava njegov status. .Milan Babić je okončanjem „beogradskog scenarija” njegovog rušenja praktično predsednik kninske opštine i, kako on sam kaže, „u izolaciji“, jer mu se ne dopušta ni da kontaktira sa predstavnicima mirovnih snaga, a što je po mirovnom planu upravo u nadležnosti „lokalnih organa vlasti”.
Političar iz rova
Proglašen zagovornikom „ratne opcije” od dojučerašnjih ratnih instruktora Babić je politički neutralisan. Goran Hadžić, „političar iz rova”, kako sebe naziva, postao je zagovornik „demokratskih dogovora”. Sudeći po njegovim najnovijim izjavama i on postepeno uviđa da se status Krajine rješava na nekom višem nivou od funkcije koju obavlja i na relaciji Beograd—Zagreb—risel. Na krajinskoj političkoj sceni nije zanemarljiva ni uloga struje bliske dr Jovanu Raškoviću. Međutim, oni od izgubljenog sukoba sa Babićem, upravo prije godinu dana, nisu uspjeli da povrate pozicije. Osnivanjem SDS Krajine Babić je neutralisao i aktivnost „izvorne SDS“, čiji je predsjednik dr Rašković. To je dovelo i do apsurdne situacije da stranka koja je odbila izbore nije na vlasti, a nakon uspostavljanja tzv. borovoselske garniture ne zna se ni koja stranka uopšte ima vlast u Krajini.
'Raškovićeve pristalice nezadovoljne su i ishodom (pre)raspodjele vlasti u Borovu Selu, gde su-najbolje profitirali bivši komunisti ı socijalisti gubitnici na izborima. Radoslav Tanjga bivši zastupnik SDS u Saboru Hrvatske i predsjednik izvršnog odbora SDS odbio·je naknadno ponuđenu mu funkciju, a dr Rašković je postao član Koordinacionog odbora Srpskog narodnog Sabora. Cilj djelovanja SNS su očuvanje mira, objedinjavanje političkih interesa Srba u Hrvatskoj i postizanje hrvatsko-srpskog sporazuma.
Prve reakcija iz Krajina, međutim, neodoljivo podsjećaju na reagovanje po scenariju Srpskog demokratskog foruma prošle godine (u sličnom sastavu), kada je Milan: Babić poručio da SDS može da zastupa samo interese Srba u Hrvatskoj (bez Krajine). Sad je slično reagovao i Goran Hadžić s „preporukom“ da se SNS pozabavi problemima Srba u Hrvatskoj, a da u „Krajini postoji legalna vlast koja zastupa interese Krajine i njenih građana“. Podudarni su stavovi i u pogledu mogućnosti hrvatsko-srpskog sporazuma, pošto i Babić i Hadžić smatraju da je prihvatljiv samo međudržavni dogovor i sporazum
'Krajine i Hrvatske. Dakle, međunacional-
ni dijalog za koji se zalažu inicijatori Srpskog narodnog Sabora što se Krajine tiče, još izvjesno vrijeme moraće da čeka „carinsko“ odobrenje.
Sve ovo ukazuje da je krajnje nezahvalna prognoza rezultata „mandata“ mirovnih snaga UN.i ishoda mirovne konferencije o Jugoslaviji u sklopu koje će se rješavati i status Krajine. Dosadašnji razvoj situacije daje za.pravo optimistima koji misle da bolje ne može biti.