Bitef

Zeljeznica Naziv za prometna sredstva koja se kreću po čeličnim tračnicama. Osnovni su elementi željezničkog uređaja: željeznička pruga sa čelićnim tračnicama i vlak sastavljen od zasebnih vagona i lokomotive koja ih vuče. Tvrdi i glatki metalni kotači nailaze na tvrdim i glatkim tračnicama na mali otpor kotrljanja (otprilike 10 puta manji nego pneumatici na cesti) pa to omogućuje znatnu korisnu i ukupnu težinu vlakova, s obzirom na pogonsku snagu i vučnu silu lokomotive. Prva vozila na tračnicama (u početku drvenim) bili su mali rudarski vagoni koji su se upotrebljavali u Engleskoj i Njemačkoj u XV st. Ta su vozila teglili konji, a služila su i za transport minerala i rudače. Englez R. Trevithick zamijenio je 1804. konjsku vuču parnim strojem, koji je pokrenuo kotače vagona, pa je tako nastala prva lokomotiva. G. Stephenson (1781-1848) konstruktőrje prvih prototipova moderne parne lokomotive. Prvu je lokomotivu sagradio 1814, a 18. IX 1825. otvorena je pruga Stockton-Darlington s njegovom lokomotivom »Locomotion«. Tője bila prva ž. javnog prometa. Najpoznatija Stephensonova lokomotiva »Rocket«

pobijedila je lokomotive drugih konstruktora na trci kod Rainhilla 8. X 1829. postignuvši brzinu od 46,5 km/sat. Željeznice su se iz Engleske brzo proširile na Evropu, a i na ostale kontinente. Prve željezničke pruge u našoj zemlji bile su: Kotoriba-Čakovec-Pragersko (1860) i Zidani Most-Sisak (1862). Zbog malog trenja između kotača i tračnica za zaustavljanje vlaka kočenjem potreban je dug zaustavni put. Kod većine željeznica proveden je dosljedno princip vožnje u prostornim razmacima, što znači da se u jednom pružnom odsječku, obostrano zaštićenom glavnim signalima (SIGNAL, prometni signalni uređaji), smije se u isto vrijeme nalaziti samo jedan vlak. Vidljivost može biti kraća od zaustavnog puta pa se promatranje puta u vožnji svodi na promatranje signala. □

ZLOČIN I KAZNA

BITEf26