Gledišta

Činjenica ,da se u socijalističkoj robnoj privredi pojavIjuje kao robni proizvođač radni kolektiv (neposrednih proizvođača) predstavlja i jednu od njenih bitnih karakteristika 5 ), U odnosu na osnovne nosioce privrednih odluka u prostoj i kapitalističkoj robnoj proizvodnji, tj. nasuprot sitnorobnim i kapitalističkim robnim proizvođačima (koji su bili osnovni nosioci privrednih odluka u ranijim sistemima robne privrede stoga što su istovremeno bih i privatni vlasnici sredstava za proizvodnju), socijalistički robni proizvođači, tj. radni kolektivi su osnovni nosioci svih bitnih odluka o proizvodnji, raspodeli, razmeni i potrošnji upravo zato što rade (sredstvima za proizvodnju koja su društvena svojina) i što samo na bazi svog udruženog rada stiču mogućnost da upravljaju sredstvima za proizvodnju, tj. da samostalno donose ekonomske odluke i prisvajaju rezultate svoga rada. Stoga se oni u odnosu na sve ranije robne proizvođače moraju i smatrati istorijski novim tipom robnih proizvođača. Pošto samo detaljnija teorijska analiza radnog kolektiva kao socijalističkog robnog proizvođača može otkriti sve njegove istorijske specifičnosti, a preko toga i sve najbitnije karakteristike socijalističke robne proizvodnje, biće neophodno da i ovde ukažemo na neke od rezultata koje je ta analiza do sada već dala. U toj analizi su radni kolektivi morali biti tretirani kao samostalni robni proizvođači sa svim onim atributima koji tu samostalnost označavaju. Naime, da oni samostalno odlučuju o vrsti, obimu i organizaciii svoje proizvodnje, o izboru tehnologije i proširenoj reprodukciji, nabavci potrebnih sredstava za proizvodnju, o prodaji proizvedene robe, o raspodeli protivvrednosti koju su prodajom robe dobili i svim drugim pitanjima od kojih zavisi njihova egzistencija kao robnih proizvođača 6 ). Kada se od ovoga pošlo, onda je istraživanje bilo usmereno u pravcu utvrđivanja faktora koji imaju presudnog uticaja na formiranje motiva, pobuda i kriterija kojima se oni kao samostalni robni proizvo-

5 ) Sedamnaestogodišnji period poslojanja i razvoja samoupravljanja u jugoslovenskoj privredi (tj. od 1950. godine do danas) upravo pokazuje da su sve do sada preduzete raere u pravcu jačanja samoupra\Tiih odnosa u našoj privredi, nužno vodile ka sve potpunijoj afirmaciji radnih kolektiva kao socijalističkih robnih proizvođača. Stoga se može reći da su skoro svi ti napori ka razvoju samoupravnog sistema u jugoslovenskoj privredi upravo i doveli do njenog konstituisanja u sistem socijalističke robne privrede. : ) Značajno je imati na umu da u jugoslovenskoj privredi radni kolektivi kao robni proizvođači samostalno odlučuju gotovo o svim ovim problemima. U pogledu povećanja oye samostalnosti tekuća privredna reforma je posebno značajna jer su s njom stvoreni uslovi da radni kolektivi postanu i osnovni nosioci odluka o proširenoj reprodukciji u našoj zemlji. Prema tome, ono od čega se u teorijskoj analizi radnih kolektiva kao robnih proizvođača pošlo kao od teorijske pretpostavke (o njihovoj samostalnosti) danas je u velikoj meri već realna stvarnost jugoslovenske privrede.

1303

TEORIJSKA ANALIZA DRUSTVENO-EKONOMSKIH OSNOVA JUGOSLOVENSKOG PRIVREDNOG SISTEMA