JUS standardizacija

3.22

4.1

4.11

4.12

4.2

4.3

4.31

4.32

4.33

4.34

4.35

4.4 4.41

4.42 4.43

4.5

P

STANDARDIZACIJA

Specijalne košuljice se dobijaju po naročitim postupcima termičke ili druge obrade posle mehaničke obrade, a sa ciljem da se u još većoj meri poboljšaju određena svojstva liva. U takve postupke spadaju npr. nitracija i hromovanje. uslovi kvaliteta

Tvrdoća

Za tvrdoću košuljice merodavne su vrednosti merenja na kliznim površinama. Da bi se izbeglo oštećivanje košuljica, dopušta se merenje tvrdoće na čeonim površinama oboda, po krugu koji predstavlja sredinu zida košuljice.

Merenje tvrdoće vrši se po Brinelovoj metodi, pod uslovima HB 5/750/30". Za suve košuljice merenje tvrdoće može se vršiti pod uslovima HB 2,5/182,5/30". Vrednost tvrdoće dobija se kao prosek iz 5 do 10 merenja.

Tvrdoća košuljica se kreće, u zavisnosti od postupka livenja i termičke obrade, u granicama od 200 do 280 HB kg/mmž.

Gornja i donja granica vrednosti tvrdoće preciziraju se ugovorom: O isSpoTUuci.

Zatezna čvrstoća Zatezna čvrstoća košuljica određuju se na prilivenim ili isečenim epruvetama i u oba slučaja treba da ima vrednost. 8 m iznad 23 kg/mm?.

Vrednost zalezne Ččvrstoće precizira se ugovorom O iSpOTUCi.

Mikrostruktura

Mikrostruktura liva košuljica utvrđuje se metalografski na specijalno pripremljenim uzorcima.

Grafitne ljuspe moraju biti fine, ravnomerno izlučene i po mogućnosti slobodno orijentisane u osnovnoj masi liva po celom preseku zida košuljice, što prema ASTM A247-47 odgovara tipu A i B, veličine 4 do 6.

Osnovna masa liva termički nepoboljšanih košu!jica mora imati perlitnu strukturu sa najmanje mogućim prisustvom segregovanog ferita. Termički poboljšane košuljice treba da imaju ravnomernu i ujednačenu strukturu osnovne mase lia.

Eosfidni eutektikum u termički nepoboljšanim košuljicama. mora biti vidljivo izlučen u obliku pravilne mreže, ili, u krajnjem slučaju, da pokazuje tendenciju obrazovanja mreže. U termički poboljšanim košuljicama ne posmatra se izlučivanje fosfidnog eutektikuma.

Za ocenu mikrostrukture košuljica merodavan Je nalaz na kliznim površinama. Ocena se donosi na osnovu uporednih posmatranja: mikrostruktura klizne površine koja se dobija provrtanjem košuljice na prečnik za 2% veći, ne sme da se razlikuje od mikrostrukture prvobitne površine.

Da.bi se omogućilo i olakšalo upoređivanje mikrostruktura, preporučuju se sledeća uvećanja r.ri posmatranju i sni” manju pripremljenih ugleda:

— za fosfidni eutektikum ...... 292) — za grafitne ljuspe „e... 100:1, — za osnovnu masu liva ...... 500:1.

Livački nedostaci

Košuljice ne smeju imati vidljivih ili skrivenih livačkih nedostataka, kao što su usahline, mehuri i pore, uključci šljake i peska, hladni var, naprsline i sl., koje umanjuju upotrebljivost ili· obradljivost košuljica.

Unutrašnja naprezanja moraju biti odstranjena odgovarajućim termičkim ili nekim drugim postupkom.

Popravka manjih liyačkih nedostataka koji nemaju uticaja na obradljivost, upotrebljivost i trajnost košuljica — mora

se precizirati ugovorom O ispOoTuci. Ne dopušta se popravka. livačkih nedostataka zavarivanjem ili primenom drugih termičkih postupaka.

Poroznost

Na površinama poluobrađenih ili obrađenih košuljica dopušta se izvestan broj izolovanih pora, ali pod uslovom da su na posmatranoj površini ravnomerno raspoređene, da su međusobno udaljene najmanje 50 mm i da nisu dublje od 1 mm. Grozdovi pora se nc dopuštaju. .

S obzirom na funkciju košuljica, dopušten broj pora zavisi prvenstyeno od zone košuljice na kojoj se pore Javljaju (sl. 3), a zatim od površine košuljice koja se posmatra.