JUS standardizacija
Prilikom proizvodnje hemijskih vlakana proveravaju se vrednosti desetina njihovih karakteristika kvaliteta, iako sve one po značaju za ocenu kvaliteta i ponašanja vlakana u daljoj tekstilnoj preradi nisu Jednako vredne. Stoga se prilikom donošenja standarda za hemijska vlakna izbor nJihovih karakteristika kvaliteta utvrdjuje zavisno od uslova tekstiIne prerade kao i namene gOtovog tekstilnog proizvoda.
Izbor značajnih karakteristika kvaliteta hemijskih vlakana uslovljen je i Ograničenim mogućnostima njihovog blagovremenog i racionalnog proveravanja redovnim laboratorijskim ispitivanjima ili
za druge potrebe, na primer za atestiranje, proizvođJačku specifikaciju i sliČno. Glavna hemijska vlakna i njihovi tipovi u tekstilnoj preradi
Poznato Je preko dvadeset hiljada komercijalnih naziva raznih vrsta tekstilnih hemijskih vlakana koja se u manjem ili većem obimu kao sirovina koriste u tekstilnoj preradi. Medjutim, ako se ima u vidu sastav osnovnog lanca makromolekula, tada, prema postojećoj klasifikaciJi hemijskih vlakana koristi se oko 40 vrsta hemijskih vlakana od kojih se u najvećim količinama koriste sledeća:
- viskozna,
–- poliamidna,
– poliestarska,
– ·Đoliakrilonitrilna i - polipropilenska.
Svako od ovih vlakana karakterišu vrednosti kvaliteta zavisne od tipa vlakna kojem ono pripada. Tipovi vlakana koji se najčešće koriste u tekstilnoj preradi su:
- kođ vlakana sečenih, ograničene dužine: pamučni tip; vuneni tip; tkepiharski tip;
-– kod vlakana neograničene dužine, filament: tekstilnj. tip; tehnički tip;g kord=tip;g - kođ traka oblika pramena: vuneni tip;
-– kod traka oblika vrpce: tepiharski tip.
Viskozna vlakna izradjuju se u sledećim
tipovima, najčešće:
- vlakna sečena: pamučni, vuneni i tepi+ harski tip;
- filament tekstilni tip.
Poliamidna vlakna izradjuju se u slede-
čim tipovima, najčešće:
- vlakna, sečena: pamučni, vuneni i tepiharski tip;
tekstilni, tehnički i kord=tip;
- filament
–- traka-vrpca tepiharski tip.
Poliestarska vlakna izradjuju se u sledećim tipovima, najčešće:
- vlakna, sečena: pamučni, vuneni i tepiharski tip;
tekstilni i tehnički tib;j
–- filament
– traka-pramen vuneni tip. Poliakrilonitrilna vlakna izradjuju se u sledećim tipovima, najčešće:
- vlakna,sečena: pamučni i vuneni tip;
- traka-pramen : vuneni tip.
Polipropilenska vlakna izradjuju se u sledećim tipovima, najčešće:
–- vlakna,sečena: pamućni, vuneni i tepiharski tip;
- filament tekstilni tip;
- traka-vrpca tepiharski tip.
Izbor karakteristika kvaliteta
Za navedene grupe i tipove hemijskih vlakana, praksa je pokazala da od velikog broja mogućih karakteristika kvaliteta,samo manji broj je ođ bitnog značaja za prikazivanje kvaliteta vlakana.
Tako, u postojećim jugoslovenskim standardima za hemijska vlakna - filament i
sečena, sveukupno utvrdjuju se sledeće karakteristike kvaliteta.
Za filamente:
- titar i dozvoljena razlika izmedju stvarnog i nazivnog titra;
- broj uvoja i dozvoljena razlika izmedju stvarnog i nazivnog broja uvoja;
– minimalna prekidna sila u stanđardnom stanju i u mokrom stanju;
– minimalno prekidno izduženje u standardnom stanju i u mokrom stanju;
- najveći dozvoljeni broj grešaka (čvorova, prekida, zadebljanih mesta, nopa i kvržica i sličnih grešaka);
- elastičnost pri odredjenom istezanju
i dozvoljena razlika izmedju stvarne i nazivne elastičnosti;
- maksimalni sadržaj avivaže, preparacije, ekstrakta, šlihte i slično;
- maksimalni sadržaj sredstava za matiranje; - maksimalno linearno bubrenje i dozvo. ljena razlika izmedju stvarnog i na| zivnog linearnog bubrenja;
378 II | _ ____ ____oadRUMOVIAMVUWMXWWWWWAXAWWWWIAOOVVO O VOA Oi a