Etnički i demografski razvoj u Jugoslaviji od 1921. do 1991. godine : sveska I

Boooljub Kočovrć

XVIII

opet naglo penje: 28.000, a deset godrna docnije, 1981. godine, taj se broj udvostručuje: 57.000, dabi po popisu 1991. godine dostigao 70.126. Kako objasniti ove pojave? Istina, izjašnjavanjcpo nacionalnom osećanju ne povlači automatski i upotrebu odgovarajućeg jezika. I obmuto.Ali ipak to se pitanje postavlja. I kod Musl imanauočavaju se takodjepojaveproinenlj ivih izjašnjavanja, iako se velika većina dižaia kompaktno, bilo kao "Neoprcdcljeni muslimani", bilo kao "Neopredeljeni Jugosloveni" ili "Muslimani kao nacionalnost". Podsetimočitaocadase je na prvom posleratnom popisu 1948. godine, odukupnog broja jugoslovenskih Muslimanaod 1,036.124, izjasnilo kao "neopredeljeni" 808.921, ili 78%, kao Srbi 161.036, ili 15%, kao Hrvati 29.071, ili 3%, i najzad kao Makedonci 37.096, i!i 4% (ii). Dodajmo đa u navedenim brojevima popisa 1948. godine nisu uključeni Muslimani iz Cme Gorekoji suse, podpritiskom ili ne, u velikoj većini izjasnili kao Cmogorci. Reč je ipak o relativno velikom broju: oko 56.000 Cmogoraca-muslimana, koliko ih je verovatno bilo 1948. godine. Po popisu 1961. izjasnilo se u Cmoj Gori kao Muslimani zaokmgljeno 31.000,1971.70.000,1981.78.000, a po poslednjempopisu 1991. godine: tačno 89.614. Popisi koji su sledilinepmžajunam više tupodelumedjujugoslovenskimMuslimanima. Ali brojevi jasno naznačuju da je, od jednog popisa do drugog, sve manje Muslimana koji se izjašnjavaju kao Srbi, Hrvati ili Makedonci. Situacijaje bolja kod Hrvata, jer su promenlj iva izjašnjavanja redja. Ali je sigumo bilo, kod izvesnog, istina manjeg broja Hrvata, pri poslednjim popisima, izjašnjavanja čas kao Hrvati a čas kao Jugosloveni. Nije lako ustanoviti broj Makedonaca po popisima iz 1921. i 1931. godine. Naime, makedonska narodnost nij e bi la prizn ata, nego su vlasti u Beogradu smatrale da su Makeđonci - Srbi. Morao sam, dakle, da pristupim izračunavanjima, pošavši odpopisa 1948. godine te idući unazad, oduzimajući čiste demografske priraštaje za godine izmedju 1921. i 1939. i pretpostavljene priraštaje izmedju 1939. i 1948; godine (12). Prva Jugoslavijaje übrajala medju Srbe ne samo Makedonce nego i Bugare. Tu imamo dvejasnoodvojenegrupc: Bugari izdvaistočnasrezaUžeSrbije:flosiljgradski iDirnilrovgradski (Caribrođski) - smatrani su da su Srbi, iako očigledno to nisu bili. Bugari iz ostalih delova Jugoslavije su pak smatrani za Bugare, odnosno priznat imjebugarski kao matemji jezik, dok je za prvu gmpu odlučeno da im je srpsko-lirvatski matemji jezik.

Potreba korekdje zvaničnih popisa

Gomj i primeri, a imajoš mnogo dmgih, dovoljno ilustmju teškoće pređ kojima stojimo kada zelimo da pratimo demografske razvoje pojedinih naioda, Da bi donekle uveli nekog reda". bio sam primoran da izvršim neke korekcije. Ali te korekcije nisam mogao da izvrsim . v. un slucajevima, i pored najbolje volje. Tako, napritner, po pitanju Roma, u Užoj Srbiji

'■ ž: Konačni rezultati popisa od 15 marta 1948. godine, knjiga [X: Stanovništvo po :c- : r Ssvezni zavod za statistiku, Beograd, 1954. Na strani XVII, fabela fi daje nam podelu

■' - rma kac što srao gore naznačili.

1 ~ :.-i je bila upotrebljena u mojoj, već spomenutoj, studiji o "Žrtvama Diugog n-esk:; - Juaoslaviji", u Priloziraa br. 4 i 5.