Filatelista

35

prof. dr Milan Radovanović PREPISKA SRBA U RUMUNIJI ZA VREME PRVOG SVETSKOG RATA

Posle kombinovanog napada nemačkih, austrougarskih ı bugarskih snaga oktobra meseca 1915. godine na Srbiju, sa velikom premocći u ljudstvu i naoružanju, pored srpske vojske povlačila su se i civilna lica. Velika većina pratila je kretanje vojske na jug. Malo je poznato da je iz istočnog dela Srbije bilo izbeglica koje su našli utočište u tada neutralnoj Rumuniji. Prema (3), u delu Demografske prilike u Srbiji 1916: "Po evidenciji bugarskih vlasti iz maja 1916. godine u Zaječarskom okrugu bilo je za 21,6% manje žitelja, a u samom Zaječaru za 36%. u Negotinskom okrugu nedostajalo je 38,2%, a u samom Negotinu 70,2%. Posebno je izražen manjak stanovništva u gradovima". Naravno, ovi podaci se ne odnose samo na izbeglice, već i na muški deo stanovništva koji je bio angažovan u ratnim operacijama, što se vidi i iz promene strukture stanovništva, gde je broj stanovnika ženskog pola bio osetno veći od stanovnika muškog pola.

Koliko je, manje ili više, pošta iz Grčke (sa Krfa i iz Soluna), Francuske, Švajcarske, Tunisa ı Alžira i dr. obrađivana u nas, korespondencija srpskih izbeglica, uglavnom, iz Rumunije nije uopšte razmatrana. Jedan od razloga je, svakako, što Je ova pošta veoma retka, a drugi, verovatno, što nije bilo istraživača koji bi pokušali da o tome nešto više kažu. To je razlog više da se i o ovoj prepisci pokuša u ovom radu reći nešto više. Dragocenu pomoć u tome predstavlja postojeća literatura u Rumuniji i to:

1. Marinescu C., Cenzura postala militara in Romania 1914-1940 (Vojna poštanska cenzura u Rumuniji 1914-1920), Bukurešt, 2004, ı

2. Grecu D., Romanian Censorship in old Romania (Rumunska cenzura u staroj Rumuniji) (August 1916-1920), Romanian Postal History Bulletin, No.20

Dalja obrada ove teme vršena je na osnovu postojećeg skromnog materijala.

Prvi objekt (sl. 1.) predstavlja rumunsku celinu predviđenu za inostrani saobraćaj upućenu iz Turn-Severina 3. aprila 916 (16. IV 1916. godine - poštanski žig) Stojanu Nikoliću, komandantu bataljona VI (ispravljeno u tekstu na karti) prekobrojnog puka - Kombinovana divizija, Krf, Grčka. Na karti se nalazi uobičajeni uokvireni žig solunske srpske cenzure "(4) PREGLEDALA / VOJNA CENZURA" ljubičaste boje. Na prednjoj strani karte se nalazi i značajan tekst dopisan rukom od strane primaoca karte: "Dobijena 18/V-1916 god. u bivaku kod banje "Lutra".

S obzirom na to da Je u ovom vremenskom periodu izvršen transport oporavljene srpske vojske sa Krfa za Solun, karta nije ni stigla do Krfa, već je dospela za Solun bez oznake o preupućivanju. To potvrđuje žig solunske srpske cenzure "(4) PREGLEDALA / VOJNA CENZURA".

Karakterističan Je tekst na poleđini koji će biti dat samo u izvodu: "Ja se ovde nalazim već 6 meseci sa Tatom, iz Negotina sam pošla 10 oktobra, a neprijatelj je jedanajestog došo....Ja kad sam ..., al je granica između Rumunije i Bugarske zatvorena."