Gledišta

čuđuje da u koncepcijama KP Nemačke srećemo poglede koji su karakteristični za sve komunističke partije u tom periodu, kao na primer, shvatanje o nužnosti svetske revoluciie, nerazumevanje savezništva, isticanje konačnih ciljeva itd. Rezimirajući svoje istraživanje, Mujbegović smatra da je iskustvo iz Kapovog puča 1920. ipak upućivalo KP Nemačke na šire obhke akcione saradnje. Ova politika pridobijanja radništva i širenje masovnog uticaja partije postaće 1921 23, poznata kao taktika Jedinstvenog fronta. Tu taktiku prekida, međutim, privremeno „istrčavanje komunističke avangarde”. Levičarska stmja 1921 ■— 1923. ustaje protiv taktike Jedinstvenog fronta. Prema piscu, Lenjin i komunistička internacionala su više pažnje posvećivali opasnostima od desničarskih nego levičarskih struja, ali su ove poslednje bile u nemačkom pokretu neobično „tvrdokome”. Pisac navodi da je partija u Nemačkoj trpela poraze svaki put kada je nasedala levim stmjama i Komintemi. Partija je pretrpela poraz u martovskim akcijama 1921. kada je nasela vladinoj provokaciji u srednjoj Nemačkoj i oktobra 1923. kada je Komintema pozivala na prevrat. U oba ova slučaja radništvo je zatajilo. U zaključku monografije pisac ističe da je i KP Nemačke imala uticaj na neke stavove Kominteme. Posle 1923. ona daje podršku levim snagama u Partiji, čime je „ugrozila ugled KP Nemačke”. Jedan od osnovnih zaključaka ove knjige je da se na borbu KP Nemačke u ovom periodu ne može gledati kao na utopiju i lišenu realnih osnova, jer je KP Nemačke vodila borbu za socijalizam kao životni zahtev radničke klase. Ona predstavlja revolucionamu marksističku partiju i realnu političku snagu s masovnim uticajem. KP Nemačke je pokazivala, zaključuje pisac, smisao i razumevanje za opšte interese radništva u borbi protiv kontrarevolucije i obes-

pravljenosti masa u celom ovom periodu. Kada se pročita knjiga koju smo prikazali, nameće se zaključak da je često nametana dilema: da li prevoditi najznačajnija dela iz istorije međunarodnog radničkog pokreta ili obrađivati magistralne teme prilično isforsirane, jer se ne može isključivati ni jedna ni druga mogućnost. Vrednost ove druge altemative zavisi, kao što pokazuje monografija V. Mujbegović, pre svega od naučne korektnosti i akribije pisca.

branko petranovlć

eric weil HEGEL I ĐKŽAVA

, sarajevo, 1968.

veselln masleša,

Celokupna Hegelova filozofija je grandiozan pokužaj razrešenja antinomije između pojedinačnog i opšteg, egzistencije i esencije. Na planu učenja o državi ovaj problem dobija specifično obeležje u formi pitanja o odnosu između individue i države, buržuja i građanina, javnog i privatnog čoveka. Ni jedan deo Hegelovog sistema nije bio izvor tako velikih nesporazuma i predmet tako mnogobrojnih kritika kao njegovo učenje o državi. Poznato je da je Marks jedan od najradikalnijih kritičara Hegela, ali on istovremeno za izgradnju svojih teorija duguje najviše upravo samom Hegelu i nije nimalo slučajno što je obračun sa svojom filozofskom savešću otpočeo, u stvari, kritičkirn razmatranjem Hegelovog učenja o državi u delu „Kritika Hegeiove filozofije državnog prava". Fundamentalna zamerka Marksova sastoji se u tvrd-

1769