JUS standardizacija

grupa standarda B.E4. iz istih razloga.

Prilikom izrade standarda JUS B.E4.359 za osnovu su uzeti veoma obimni standardi ASTM, IP, DIN,i postojeći metrološki uslovi za staklene termometre punjene tečnošću koje je utvrdio Savezni zavod za mere i dragocene metale u skladu sa Zakonom o mernim jedinicama i merilima. Komisija za standarde je izdvojila nekih 120 specijalnih termometara čije su karakteristike i specifičnosti sistematizovane i obrađene po istoii principu. Kao prvi problem pri standardizaciji se nametnulo označavanje. U tom smislu usvojen je osnovni princip ISO koji se zasniva na slovno—cifarskoj osnovi. Slovni deo definiše tip termometra i to: ST—štapni termometar (stem thermometer) ili E-termometar sa zaštićenom skalom (enclosed scale thermometer). Pošto su to opšte oznake primenjene kao deo cele oznake, u standardima JUS B.E4.352 do 356, dodato je još jedno slovo S ispred, sa značenjem „specijalni“. Cifarski deo sastoji se od tri grupe cifara (broja) razdvojenih kosom crtom, pri čemu prvi broj označava vrednost podeljka na skali, drugi donju granicu raspona merenja termometra sa pripadajućim znakom prema celzijusovoj skali i treći gornju granicu u istim uslovima. Iz razumljivih razloga izostavljena je oznaka jedinice, "C. Ovaj princip je usvojio i DIN, i on omogućava da se prevaziđe nepogodnost hronoloških principa ASTM i IP, kod kojih vrlo bliske oznake (unutar jednog standarda)

ili iste oznake (kao IP i ASTM) nose često sasvim različiti.

termometri. Predviđena je i mogućnost postojanja čak dva ili tri termometra sa istim svojstvima na osnovu kojih se vrši označavanje, ali koji su inače različiti, tako što se označava dopunsko svojstvo — dužina instrumenta, i oznaka se, posle cifarskog dela, u tom slučaju, dopunjava slovom L (long) za najduži termometar, odnosno slovom S (short) za najkraći termometar. Fe

„Međutim, ma koliko ove oznake bile tehnički opravdanije i u prednosti nad sistemom označavanja ASTM i IP, one su i nepogodne za nanošenje na instrument kao trajne identifikacione oznake. U tu svrhu usvojeno je označavanje i IDENTIFIKACIONIM BROJEM koji se obavezno mora upisivati na termometru. identifikacioni broj je četvorocifren i prati ga slovna oznaka JUS. Predviđeno je da se identifikacioni broj utvrdi i za sve druge termometre utvrđene jugoslovenskim standardima što će biti

urađeno prilikom prve revizije standarda.

Prva cifra identifikacionog broja je zadnja cifra u oznaci JUS standarda. Svi termometri iz standarda JUS B.E4.359 imaju u identifikacionom broju prvu cifru 9. Druga cifra označava vrednost podeljka na skali prema šemi:

vrednost ·

podeljka

na skali

u?c 0,01 0,02 0,05 „Đ,1 0;2 O/B/ 1,0: 2;0

ER O OR E A a S POO O a O e cifra u 1 2 3 4 5 6 77. 8 identifikacionom broju

Preostale dve cifre označavaju relativni redosled termometra u grupi sa istom vrednošću podeljka na skali, u kojoj su poređani na osnovu vrednosti granica opsega merenja, pri čemu prioritet ima donja granica opsega na skali. | U prvom izdanju standarda JUS B.E4.359 redosled je utvrđen parnim brojevima kako bi u narednim revizijama mogli biti umetnuti novi članovi bez ozbiljnog narušavanja principa.

Drugim rečima, stakleni termometar punjen tečnošću prema standardu JUS B.E4.359 označen kao SST 0,05/-—19,2/—16,4 nosi identifikacioni broj 9308 JUS (što je daleko povoljnije u pogledu obeležavanja koje je proizvođač dužan da izvede na instrumentu na postojan način i čitko).

Budući da je standard JUS B.E4.359 sa obaveznom primenom njegove oznake će biti obavezno uvršćene u sve standarde prilikom utvrđivanja novih ili revizije starih

„standarda. Pri tome će se obavezno 'unositi oznaka prema ·standardu, a fakultativno i identifikacioni broj (u zagra-

di), na primer: SST 0,1/60/90 (9454 JUS)

Uporedni pregled

Da bi se olakšala i ubrzala primena standarda JUS B.E4.359 u praksi, dajemo i uporedni pregled oznaka staklenih termometara punjenih tečnošću, za specijalne namene, prema sve četiri pominjane specifikacije ASTM E-1, iP AP—A, DIN 12785 i JUS B.E4.359.

UPOREDNI PREGLED OZNAKA STAKLENIH TERMOMETARA PUNJENIH TEČNOSTIMA

JUS ASTM 1. SST 0,01/18,9/25,1 116 C 2. SST 0,01/23,9/30,1 117/G 3. SST 0,02/4/6 112 C

identifikacioni broj, t. 4.2 standarda JUS B.E4.359

Standardizacija 1984./br. 9—10

JUS* IP DIN

9102 — —

9104 — 9202 — —

261