Književne novine
*
Ji
BRaJ
____Oruštava za Kosovo i Metohiju. O Preduslovi za izlaženje ovoga časo____pisa ostvareni su tek posle višegodi| ___Šnje uporne borbe za kulturno-pro___vetmo uzdizanje šiptarskih masa na
NO i obfephjeoi jeziku, preko neprestane | __borbe protiv nepismenosti i kulturne
___Posle časopisa »Perparimi« (»Napre| ____Gak«), organa Šiptarskog komiteta, sa »žmo političkom sadržinom, »Jeta «, kao književni časopis, treba da opuni prazninu koja se sa &ve ve__Ćim i razvijenijim kulturnim životom, |___Sve jače oseća među Šiptarima Ko-
| Wmeta. On treba đa okupi oko sebe |___Sve one koji se bave književnošću, da 7 U ene razvoju mlađih i najmlađih ___trudbenika na polju književnog stva____ranja. S druge strane, časopis ima za
Pret
Pe:
i ; bleme književnasti, donoseći u prevo-
____ domaće i albanske književnosti, proši____ ri književni vidik naših ljuđi, đa ih
ČL Y,~
_ Žnijim dostignućima iz oblasti Kknjiževnosti i kulture, Di 7 Da bi potpunije „odgovorio svojim | ___zPdacima, časopis je široko postavljen. On donosi originame i prevedene | principijelne članke iz oblasti književmosti i književnog stvaranja, iz oblasti kulture, muzike i umetmosti, kao i originalne Književne\ radove: priče, pesme, „odlomke drama, eseje domaćih mlađih književnika. „Jeđan deo posvećen je svetskoj, domaćoj i albamskoj književnosti. Ovđe se, iz razumljivih razloga, vodi računa '.i se donose dela onih književnika koji se uče u školer a. Isto tako časopis donosi i radove početnika, posvećuje mmačajnu pažnju najmlađima na aj način što, pored originalnih „rađova najmlađih, donosi originalna i prevedena dela starijih namenjena deci. U časopisu 6e tretiraju i pitanja folklora, beleže se razni kulturno-umetnički događaji u Oblasti i na strani, objavljuje se Kmjiževna kritika i bibliografija. U jednom književnom časopišu Oovakvogz karaktera nije dovoljno štampati sam“ originalne stvari, što jeste i ostaje njegova osnovna težnja, nego i omogućiti čitalačkim masama sticanje šire književne kulture objavljivanjem najboljih radova iz svetske, domaće i albanske književnosti, „Ovim putem je i pošao časopis »Jeta e re«, bar što se tiče prva dva broja, i on je, u našim uslovima, potpuno pravilan. Jedino treba imati osećanje mere da prevedeno ne prevagne nad origimalnim, što u da sađa izašlim brojevima nije bio slučaj.
Sadrža' ariginalnih rađova crpem. je iz savremene s&tvarnosti, iz aktuelne
problematike. Pitanje jezika i jezič- .
ih grešake obrađeno je u dva broja sa po jednim člankom: »Dve reči o Kkvarenju našeg jezika«, od Z. Redže - i »Nekoliko napomena a jeziku u našoj štampi« od H. Kalešia. I dok se u prvom članku dosta površno pristupa pitanju čistote jezika, zadržavajući se na opštim konstataciiama i frazeologiji, u drugom ima mnogo konkretmije i konstmuktivnije kritike. Mnogobrojne jezičke greške u štampi na šiptarskom jeziku odavno traže da se n njima progovori. Kaleši je samo kroz dva broja »Rilindje« (Priština) i »Flaka e vllaznimit« (Skoplje) „dao niz primera ovih grešaka. S druge strane, on j~ dotakao vrlo važno pitanje pisanja stranih imena, zalažući se da se strana imena pišu onako ka'ko se izgovaraju, a ne kako se pišu na izgovornoni jeziku. 0 Raspravljanje teoretskih problema iz oblasti književnosti, koje je najavljeno već u prvom bkroju dobro argumentisanim &tručnim člankom E. Me· kulija »O Kknjiževnosti i književnom stvaranju«, đoprinosi stuđia IL. Timofejeva »O književnom stvaranju«, koja je vazvršena u trećem" broju.
Originalni rađovi iz književnosti obrađuju savremenu tematiku —o bilo E da je reč o događajima iz Oslobodi| lačkog rata (»Ramize, brate«, »Pala žetva«), ili iz pošleratne stvarnosti · Onamo gde Su pali heroji«, »Proleću«, »Napred, mladi junače«, »Majka _ i Kkći«, »Novoj školi«, »Seljačka peema«, »Radništvo«, »Nećemo više da smo Šlepi«, »Našoj „omladinki«, »OUV Doin itd.) u stibu i (»Dobro nam ı došao«, »Ramadan«, »Kod kisele vo| ___de« i »Krv i znoj«) u prozi. U pesma| ma, kojih je više, imamo i izvesnih umetničkih dostignuća (pesme S. Noki AC Ćia, M. ICrasnićia, Bistrice, R. Hodže, ___S. Ajdinija i B. Bohkšija) što nije 6lučaj sa radovima, pripovetka| ___ma, koje su još na liniji početništva - a i mala ih ima. Među pesnicima koji . su po svojim radovima poznati od ranije S. Nokšići i M. Krasnići su izraNO HT i Oni VIOUE aa | formom, njihov je stih pun i doteran, a obrađena problematike — alttuelna. S. Nokšići je mraznovršniji, sa širom skalom: dnteresovanja za razne pro__- bleme, pesničkog oblikovanja, a kod M. Krasnićia se oseća prizvuk sete na | gorku prošlost patnji i yrobovanja. | ____Pesnic' Bistrica, T. Jaha i S. Imami | ___Oslanjaju se više na narodnu poeziju ___sa epsko-lrskim elementima, naročito prvi, koji je pod njenim jakim u___oviicajem, O Proza je veoma malo zastupljena. aa ' Ona još uije na ođgovarajućem umet__ničkom nivou, Tu ima i konvencio_ malnosti i „nekritičkog i neumesnog · prilaženja materijalu koji se obrađu-
e #d ba A . 1 0
Šno i jedncliniski, date hladno i do-
sta šemafizovane. Odmah se vidi da sac, pored još nedovoljne pripave-
Mi
votnog iskustva, da nedovoljno pozna» život. Otuda. izvesne slabosti u. pri-
a3BD18E |
zađatak dđa pravilno tretirajući pronajmarkantnija dela iz svetske, ·
___planski i postepeno upozna sa najva- ·
“REPUBLIK
_ je. Ličnosti su mahom ocrtane povr“
DP. veštine, nema ni dovoljno ži- ·
“ASOPISU »JETA
Sat HODŽA.
kazivanju šređine i likova. No, crtice PF. Sinele odlikuju se dobrim poznavanjem jezika, lepim opisima prirode
'i izvesnim darom „zapažanja detalja,
što govori da PF. Sinela ima mogućnosti, uz uporan rađ i sticanje životnog iskustva, da se razvije u dobrog pripovedača, · .
U oblasti prevodne književnosti pošlo se glavnom planski, što naročito
' važi za teoretska pitanja.
Iz Svetisle literature zasad su prikazani, u prvom broju, A. S. Puškin, povodom 150-godišnjice rođenja, u drugom, I. A. Krilov, a u trećem broju donet je članak o J. V. Geteu. Izbor iz njihovih dela. izuzimajući Getea od koga nije ništa objavljeno, i
. prikaz »ivota i rada ovih velikana u-
glavnom su zađavoljavajući.
'U ođeljku iz jugoslovenske književnosti zasad su objavljeni članci o O. Župančiču i V. Nazoru, povodom njihove smrti. a u drugom broju o Đ. Jakšiću, U trećem broju, pored članka O. Bihalji Merina »Rastanak &a 1949«, objavljene su i dve rezolucije Kongresa književnika Jugoslavije.
U časopisu trebalo je sa više plana obrađivati književnost jugoslovenskih narođa. O ONOE +
U admosu na albansku YKmjiževnost napravljeni su gotovo isti propusti kao i u odnosu na jugoslovensku književnost, Tu je, posle prikaza Naima fFrašerija, romantičara i osnivača albanske . knjižeynosti. obrađen Međeni, pesnik koji je zastupao novi, socijalni pravac u albanskoj književnosti između dva svetska rata. U trečem broju objavljen je članak o Fanu S. Noliu najsnažnijem pretstavniku savremene albanske Književnosti. Međutim u člancima ove vrste trebalo bi zahvatiti mnogo dublje i šire u životno delo književnika, sa kojima se velika većina naših ljudi tek danas upoznaje. Naim “Frašeri, na primer, pretstavlje je samo sa mekoliko odlomaka iz njegove ljubavne lirike, gde je on uostalom najmanje dao i što ga, ni u kom slučaju, ne može pretstaviti kao pravog pesnika preporođifelja. Ovo se isto mcže reći i za biografski prikaz koji je veoma kratak i prilično sumaran.
U časopisu su ođ naročitog interesa pokušaji mlađih i najmlađih, Iz broja tu broj, sve se više javljaju mladi tmudbenici na polju književnosti. Sa njima se uzdiže i raste. mlađa „manjinska književnost. Redakcija im zato mora posvetiti punu pažnju; ona mora podizati postepemo kriterijum u ocenjivanju radova — đa uči mlađe pisce na njihovim greškama. Samo ovako će se podići i kvalitet literarnih priloga i nivo časopisa.
Decembarski broj »Republike« ima zanimljivih priloga, Pre svega treba istaći kritičke priloge: esej Marijana Matkovića »Osjećaj stvarnosti u hrvalskoj prozi« i članak Slavika Pavešića »Povodom zbornika »Jugoslovenska poezija««. Matković pokušava sintetički da obuhvati izraz hrvatske proze od Ante Kovačića, Novaka, Djal-
skog, Kozarca i drugih, preko perioda
hrvatske Modđerne do eavremenih pisaca, polazeći od teze »osjećaja stvarnosti«. Sažeto daje sudove koji nisu šire i đublje obrazloženi ali su interesantni deluju ubedljivo onako kako su postavljeni, ma da zahtevaju mnogo širi plan, Slavko, Pavešić je povodom zbornika »Jugoslovenske poezije« dođirnuo i postavio mnoge probleme koje zbornik neosporno nameće, ali iznosi i neke tvrdnje i mišljenja 8 kojima se ne možemo: složiti. Tvrdnja da Dušan Vasiljev nije umošen ranije u antologije nije tačna, (»Antologija savremene srpsko-hrvatske lirike«, Amtologija »Misli«). Pavešić netačno ocenjuje u svom prikazu
značaj Vojislava Ilića za &rpSku poe-
ziju i mjen razvoj. I druge postavke Pavešića su za điskusiju: pitanje nekih Šantićevih pesama (»Veče na školju«, i. »Sijači«), pitanje umošenja u
| antologiju ođlomaka iz većih dela La=
ze Kostića. No pored ovoga ima mnogo tvrdnji koje je Pavešić tačno postavio, na primer: neunošenje u zbornik Šenoe, Matoša, A. B.· Šimića i dr.
'U ovom broju objavljeno je sedam pesama Marina Franmičevića sa tema~
tikom iz narodnooslobodilačke borbe.
Dvestagodišnjicu Geteovog rođenja časopis je obeležio donošenjem miza
prevodi
Tadijanovića. O semom značaju Geteove pojave nije, nažalost, doneseno ništa. Prozu objavljuju: Vlađan Desnica — odlomak iz romana, gde se epski široko i sa ironijom daju slike i ljudi iz fašističke Tthalije, i Janko Đonović, odlomak iz dnevnika »Pod Gran Sasom« u kome se priča o teškim tremucima zaroblji pobegli iz logora, ; | Pozorišni pregled Ervina premijerama (Šo: »Đavolov učenike i Molijer: »Uobražemi bolesnik«) u ma grebačkom Narodnom kazalištu, pisam je ubedljivo i šigurno, ;
Beležaka ima nekoliko: one koje se odnose na Književnost opšteg su karaktera i nekako pr:godne, a ostale imaju karakter kulturne hronike u novinama. 'Književni časopis mora da ima jeđan drugačiji način beleženja pojava. Informativno-novin: wski zabeleženo je nekoliko važnih kulturnih događaja (Otvaranje Umetničke galerije na Cetinju, otvaranje 'niverziteta u Sarajevu, itd,), ali nema nijedne beleške ni o jednoj knjizi, ma da je ovo književni časopis, i ma da je u bibliografiji zabeleženo da je izišla preko sto novih knjiga. w 4“
+ · rate
LISTBME
a koji su Širika, o '
.— 57,
o Odgovorni arednikr Jovan Popović,
E RE«,
U stvaralaštvu mlađih i najmlađih zasad domimira poezija; manje je zastupljen esej, · najmanje pripovetka. Među „pesnicima se ističu: Redžep Hodža, kome se mora prebaciti izvesna nejasnoća u izrazu, E. Đerčeku i S. Ajdini, a od najmlađih „naročita treba istaći taleniovanog B. Bokšija, koji mnogo obećava. H. Agani polcazuje dosta smisla za esej. Interesantno je napomenuti da se među pesnicima nalazi i jedna omlađinka. Remzija Cara, koja je u pesmi »Nećemo više da 6mo slepi« iznela stav naše nove žene prema feredži i zaostalosti. |
Što se tiče narodnog folklora, sem ~
zabeleženih novih „narodnih pesama, što pretstavlja prilog u tom pravcu,
· nije se pošla pravim putem: donete
stvari Su već bile ranije objavljene.
Pored toga epska pesma »Halilova že--
nidba« je neobično duga i zauzela je puno prostora,
Hronika, koja je u prvom broju bila prilično oskudna, u drugom je kvalitativno narasla, ali još uvek nije ono što treba đa bude. U trečem broju nije se imalo mere šta sve treba objaviti — doneti su članci od. opšteg značaja. Kako članak o pozomištu »Pozorište — vekovno ogledalo čoveka i ljudskog društva«, od A. Šalje, taho i onaj o narodnom prosvećivanju »Narodna vlast za narodnu prosvetu«, od H. Vokčija, po načinu obrade i dužini „nikako nisu spadali v hroniku. Njih je trebalo sa izvesnim prepravkama uvrstiti u prvi deo časopisa kao generalne članke. Sem toga, u trećem broju nema ni recenzije, ni bibliografije, što je isto tako propust,
Jezik u časopisu je, koliko je to moguće, utvrđen, jer mu se poklanja dovoljna pažnja. Ipak, treba se čuvati knjiških reči i izraza koji otežavaju jezik, čine ga „nerazumljivim za širi krug čitalaca,
Može se bez preterivanja reći da.je »Jeta e re« s tehničke strane dosad najbolje opremljena knjiga koja je izašla na Kosmetu, kako po formi i po najmanjem broju štamparskih. i drugih grešaka, koje su, u postojećim prilikama, sa oskudđnim „tehničkim sredstvima i nedovoljno. kvalifikovanim ljudstvom, gotovo neminovne.
* * *
»Jeta e re« je u prvoj godini svoga izlaženja, i pored „'zvesniF . slabosti koje su se naročita ispoljile u trečem broju, ko prvi literami časopis u i&toriji šiptarskog narođa Kosova i Metohije sa malo kadrova i bez iskustva, sa oskudnim tehničkim sredstvima postigao vidne rezultate. On je uspea da okupi oko sebe dobar broj ljudi koji se bave književnošću, da zainteresuje široke slojeve · intelektualnih radnika, ne samo na Kosovu i Metohiji, za razna književna i kulturna pitanja, da se kao književni časopis afirmira, stekne, reputaciju među Šip-
. tarima. naše. zemlje. .
· KNJIŽEVNE:NOVINE
___ Proslava stoggdišmjiGB — [odamja M,Eminpskua ~
| Vojvollinii
U Vršcu je Klub rumunskih pisaca i publicista pri Savezu kulturno~umetničkih društava svečano proslavio stogodišnjicu rođenija velikog rumunskog pesnika Mihaila Emineskua (18501889), Na proslavi, književnik Rađu Flora govorio je o poetskom delu Mihaila Emineskua a članavi Rumunskog po-
zorišta i Narodnog pozorišta »Sterija« iz Vršca recitovali su Emineskuove pesme u originalu i u srpskim prepevima. +
Aktivnost pozorišta NR BiH u prošloj | godini
Drama i opera Pozorišta NR BiH u Sarajevu, dale su u toku,1949 godine, sa Eostovanjima u unutrašnjosti Republike, 3083 predstave koje je posjetilo 140.214 liudi..
Dato jo šest dramskih premijera: ,»Duboko je korijenje«, od Džemsa Gou-a i Arno d'Iso-a, u režiji Ognjenke Milićević, »Tartifa«, od Molijera, u režiji' Nike Miličevića, »Glava šećera«, dramatizacija pripovijetke Milovana Glišića u režiji i dramatizaciji Vase Kosića, »Don Žuan« od Moliera, »Pokojnik« od B..Nušića, »Kir Janja« od Sterije Popovića, u režiji Borivoja Hanauske. Igrane su, zatim, još ove. drame: »Gospođa ministarka« od B. Nušića, »Dan odmora« od Katajeva, »Dundo Maroje» od M. Držića, »U agonijii« od M. Krleže,
Opera je imala pet »remijera: »Poljubac« od B. Smetane. u režiji D. Fijale, dirigent Konstantin Bernhard, »Madđam Beteflaj« od G. Pučinia, ti režiji Golovina, dirigovao Ivam Štajcer kao gost, a zatim Mladen Pozajić, »Koštanu« od Petra Konjovića. u režiji D. PFijale, dirigent Iva Štajcer, »Pikovu đamu« od Čajkovskog u
. režiji profesora Osipa Šesta kao gosta, di-
rigent Konstantin Bemhard, »Kneza Igora« od Borodina, u režiji Osipa Šesta, dirigent Ivam SŠtajcer. Izvođeme su još ove opere: »Trubadur«, »Seviljski brijač«, »ToSRi »Carska nevjesta«, »Ero s onoga svieta«. Na gostovanju drame u Mostaru, prikazane su drame: »Tartise, »Dundo Maroje«, »Glava šećera«, »Duboko Je korijenje«.
Opera je gostovala u Tuzli gdje ie izvela opere: »Ero s onoga svjjeta« »Toska«, »Mađam „Baterflaj«, koncertni program sa baletom.
Narodno pozorište iz Banie IMmke, Fostovalo je u Sarajevu i prikazalo komedije »Ostrvo mira« od E. Petrova, u režiji Lojze Štandekera, »Krčmarica Mirandolina« od Goldonija. u režiji Manje Figenvald,
Na ovim pretstavama pokazalo se đa je i
ovo naše pozorište poslije oslobođenja napravilo vidan napredak u svom razvitku i da je postalo značajan kulturno-umjetnički činilac u društvenom životu Bosanske Krajine. v
Balet opere Narodnog pozorišta iz Beograđa, na gostovanju u našem glavnom
gradu, prikazao je »Ohridsku legenđu« od '
Stevana „Hristića koju je dirigovao sam kompozitor, zatim »Kopeliju« od IL. Deliba. dirigent Bogđan Babić.
U našoj Operi gostovali su ovi umjetnici iz drugih republika: Milan Štagljar iz Osijeka (Marko u »Eri s onoga svijeta«), Ante Marušić iz Zagreba „(Kavaradosi u »Toski«), Nađa Tončić iz Zagreba (Đula u »Eri s onoga svijeta«), Žarko Cvejić iz Beograđa Don Bazilijo u »Seviljskom brijaču« i Marko u »Eri s onoga svijeta), Dragica artinis iz Zagreba koja je pjevala maslovnu ulogu »Toske« Paško Duplančić iz Zagreba (Marko u »Eri s Onog svijeta«), Boris Marinov iz Zagreba (Mićo u »Bri s onog svijeta«). · Š
i B..R.
aa —I–—a e ._ III –I–—:—–——- _——I——————
Petar Zubarda:
Vršajica (ulje)
Uspješna kulturno-umjetnička i prosvjetna
djelatnost
U Sarajevu, u razdoblju od 1921 do 1945, tavorilo je jedno jeđino radničko kulturno-umjetničko društvo i to pod skutom socijal-patriota, ,
Poslije oslobođenja položaj se i ovdje sa- ,
svim izmijenio. Pored velikih postignuća u kulturnom životu naše Republike (Uni-
. verzitet, Opera, Pozorište u Tuzli, Državna _ Škola za likovnu umjetnost, Državna škola . ” za primijenjenu umjetnost, Državna muziı 'ČČka škola, Državna srednja glumačka ško„ la, zatim „niz drugih kulturno-naučnih u-
stanova i organizacija), o tome govore činjenice o snažnom razmahu Kulturnog života u mašem sinđikalnom pokretu, Danas imamo: 75 radničkih kulturno-umjetničkih društava sa oko hiljadu aktivnih 1 četrdeset hiljada pomažućih članova, imamo dvađeset kulturno-umjetničkih aktiva. U 1949, od 1 januara do 30 oktobra, naši sindikati su u oblasti kulturno-umjetničkog, prosvjetnog, vaspitnog i političkog rađa, ostvarili ove rezultate: održano je 12,.618 pređavanja, koja je slušalo 367.234 ftrudbenika; svršilo je analfabetske tečajeve 10.590 radnika; u frećem tromesečju prošle godine rađilo je 1518 kružoka za izučavanje marksizma-lenjinizma, koje je posjećivalo 10,030 slušalaca; radilo je oko 36.000 čitala= čkih grupa sa oko 600.000 slušalaca; teča» leve osnovnih znanja završio je 1.921 rad-
_ nik; škole za opšte obrazovanje pohađalo
je oko 600 radnika; u deset većih pređuzeća kolektivi su izdavali svoje listove. Prije rata imali smo 5—6 radničkih domova. sađa 58; nismo imali nijedan radnički bioskop, sada 33, biblioteka — đesetak, sada itaonica — 5, sađa — 6%7, crvenih kutiča — njjeđan, sađa 364, x Radnička „kulturno-umjetnička društva Bosne i "Tercegovine ostvarila su u protekloj gođini jeđan impozantan rezultat: posjetila su hiljadu radnih kolektiva naše Republike i dala im kulturno-umjetničke priredbe. Sa borbenim i umjetničkim pjesmama, sa folklomim plesovima, sa naprednim pozorišnim komadima, ona su posjetila na** industriske centre, daleka šumska radilišta, gradilišta Petoljetke„ zabačenc varošice, u kojima teško dosad da je bilo kulturno-umjetničkih priredbi, · A ko nije bio u ovakvim posjetama, sa dru-
radničkih sindikata Bosne i Hercegovine
štvima, taj ne može da dovoljno zna koliko je pozitivan ovakav kontakt sa našim trudbenicima u nutrašnjosti. Naši trudbenici, kad ih' posjete kulturno-umjetnička društva, vide, u prvom redu, da na njih misle drugovi u centrima, da ih cijene i vole,
'a zatim se i oni razonođe i obogate suge-
stivnim slikama umjetnosti. Sarajevska radnička Kulturno-umjetnička
ce društva: »Proleter« »Vaso Miskin ·Cmi«,
" Btojanović«, »PTT«, omlađinsko
„•Vladimir-Valter Perić«, »Metalac«, »Mladen
Rulturnoumjetničko društvo »Miljenko Cvitkovlić«, zatim društva iz većih građoVa naše Republike, učinila su najveći broj tih posjeta kolektivima, prevaljujući često po nekoliko stotina kilometara da bi dali kulturnoumjetničku priredbu. Ona su, zatim, osim plodnog djelovanja u svojim mjestima i užim Kkolektivima, učestvovala na dva republička festivala, posjetila građilišta na Autoputu i gradilišta u đrugim bratskim republikama. Za takvu svoju široku i intenzivnu ielatnost, koja je iziskivala velike napore i požrtvovanost Boa radnička kulturno-umJetnička đru"tva stekla su lijepu popularnost kod desetine hiljađa naših trudbenika ı priznanja i novčane nagrađe ođ Glavnog odbora sindikata BiH, od na« ših ministarstava, Saveza kulturno-prosvjet• nih društava i drugih ustanova i Organiza= cija, Treba naglasit: đa je upravo 1949 gođina u rađu i razvitku naših radničkih kulturno-umjetničkih društava „pretstavljala odlučnu preokretnicu: ona su Dpre= rasla u društva koja su podizanjem svojih
-
a zatim dala jedan '
kađrova postigla veći kulturno-umjetnički
nivo u svom radu, i tako se osposobila da stvarmo mogu da kulturno-umjetnički djeluju među najširim slojevima naših truđbeničkih masa u građu i na selu,
Naši sindikalni forumi i naši kulturni radnici u sindikalnom pokretu već su poveli borbu da se ı ovoj godini u svim većim preduzećima osnuju radnička kulturnoupijetnička društva, a u manjim kulturnou jetnički aktivi, da, na faj način, siste- '
matskom i nerrekidnom kulturnom djelatnošću buđu obuhvaćeni naši radni ljudi u razmjerama koje iziskuje naš Petogodišnji plan. R. BR.
| novom, članovi Udruž
Po o wi
umei
Na svojoj godišnjoj skupštini, održanoj ođine- u HercegHpočetitom jula prošle “HB Eo in, umjet-
bi WipAiM.
Gore odlučii su da na Dan OM pRka jea VDke cetvrtu ređovnu izložbu svojih radova, Crnogorski umjetnici ispunili su svoju obavezu i,19 slikara |. yaya izložilo je u prostorijama novootvorene e mjetničke galerije. na Cetinju 84 umjet-
čka rada. } ft,'y }
MICA ovih dana Udruženje navršava četiri godine plođnog rada, Jako je jedra o najmlađih u našoj zemlji i bez ika. tradicija ovo Udruženje je sa svoje strane
mnogo doprinijelo kulturnom preobražaju '
svoga kraja. Svaka njihova izložba bila. je ZWAGNina kulturna manifestacija Ove Re-
to „publike. Taj doprinos je utoliko veći | a crnogorski umjetnici iskreno 1,od. srca
hvatili svu veličinu izgradnje socijalizma iQ našoj zemlji i Haštbijšfi da toj novoj društveno: “·Sstvarnodšti daju Što BHT likovni odraz u svojim djelima. Nema .ni-
ednog člana Udruženja Moji nije za yri- | igBa (gradnje Omladinske pruge Nikšić-o O,
Titograd ostao na radilištu OVO najvećeg Gbdekta prve:polovine Petogodišnjeg blana NR Crne Gore bar deset đana. Mnogi od njih su samoinicijativno potražili motive za obrađu i na ostalim velikim gradilištima naše domovine.
TI kroz slikanje pejzaža „koji su najbrojnije zastupljeni na svim izložbama, crmogorski umjetnici su nastojali đa „našim radnim ljuđima dočaraju bogatstva. prirodnih ljepota svoga zavičaja za koji. se toliko krvi prolilo u toku Narođnooslobodilačke borbe i u kojem se đanas radnim herojstvom čitavog naroda stvara bolji i srećniji život, a ujedmo „mijemja li prirođe. ;
Skoro &vi izloženi radovi otkupljeni su 1 to većinom od strane najviših državnih i kulturnih ustanova, zatim od raznih škola, a dobar dio biće smješten u 'Umjetničšcoj galeriji. .na Cetinju. ;
Za ove četiri godine Udruženje je uspjelo da stvori dobar” likovni podmlađak. Škola primijenjene umjetnosti ·u Hercegnovom ima đanas oko 60 učenika, a u idućoj godini izaći će iz nje prva Feneracija mladih slikara, i vajara. Nastavni kađar ove škole uglavnom sačinjavaju članovi Udruženja. Škola ima više otsjeka: za. dekorativno slikarstvo, za Vvajarstvo, Sscenografiju i grafiku a uskoro će biti otvoreno i keramičko odjeljenje.
Svakako najveći uspjeh rađa ovog Udrušženja leži u tome što Je četiri godine 8sVog postojanja obilježilo sa četiri izložbe, koje su tako dobro zapažene ođ strane publike, a vrlo malo od umjetničke kritike. Uopšte uzev kritika nije nimalo pomogla crnogorskim umjetnicima, što je utoliko teže, jer se oni nalaze na sasvim novim pozicijama u svom umjetničkom stvaralaštvu. Treba imati u vidu da je dobar dio, člamova
Udruženja akademski obrazovan i da 8U ,
to nekađašnji đaci raznih starih i stranih škola često đekađentnih i formalističkih pravaca, zbog čega, je konstruktivna i zđrava umjetnička kritika mogla mnogo da pomogne. Ipak „likovni umjetnici Crne Gore umjeli su da okrenu svoje lice našoj socijalističkoj stvarnosti i đa kao njeni aktivni građitelji dadu veći broji rađova, koji poređ umjetničke imaju i đokumen= tamu vrijednost za našu Narođnooslobođilačku borbu i izgrađnju socijalizma do danas. Ujedno, oni su se borili đa mađu novi pravac u likovnom stvaralaštvu, koii bi naibolie odgovorio đuhu epohe u kojoj šžive. Majstor slikar Milo Milunović i Petar Lubarda bili su nagrađeni od strane
- udruženja likovnih: ika(Cme (ore
· m tome što je
. BROJ 5
Komiteta RU odnosno. od Vlad
mjetnici Crne a Ortykte izložbe, organizovali su prvu. struč. nu diskusiju, Prvi put se pošlo od jednog do drugog izloženog rada i pojedinačno se diskutovalo o svakom od njih. Ova prva diskusija otkrila je niz neriješenih proble. ma a prije svega, ukazala na to da Udru. ženje nije dovoljno poklonilo pažnje idej.
- nocsttučnom Hizdizanju, a takođe ni ideo. Joško-političkom radu među članovima, Diskusija je postavila kao imperativ Udruženju đa se sastanci i diskusjje.
Dosadašnji razvojni put OVO 'Uđruženja mogao bi 56, donekle sagledati i kroz prizmu jedne manje uporedne statistike. Na 'sve četiri izložbe bilo je prikazano oko 450 radova. Broj umjetnika koji su izlagali stalno. je opadao,. tako da ih je na trećoj izložbi bilo skoro dva puta manje nega na prvoj. To je došlo zbog toga Što su pojedinci uvldjeli đa im je rađi sticanja pros fesilonalnog majstorstva potrebno duže u. čenje. Njima je narodna vlast izišla u su-
· sret, tako da su danas slušaoci liMc škola i akađemija. Izuzetak čini mlađi sli. kar Aco Prijić koi kao samouk pokazuje od izložbe do izložbe sve Veći uspon. Kva« litet njegovih rađova bio je naročito zapažen na posljednjoj izložbi. ~ Na izložbama Je zapaženo đa pojeđini umjetnici, nalaze izvor tema i u djelima naših „velikih, književnika, kao na primjer u životu i rađu pjesnika Njegoša (Luka Stanković: »Njewoševa učionica«. »Njegošev. put. u manastir Savinue i dr.,, Takvi motivi oživljavaju uspomenu na naše velike pisce, Savo Vujović inspirisao se ne. kim Njegoševim · stihovima, dok je mlađi vajar Luka Tomamović sa mahje uspjeha pokušao da psihološki prodre u lice narodnog junaka Vuka Mandđušićđa u,momentu kad gleda prelomljeni „džeferđar (završna scema iz »Gorskog vijenca), .. U diskusiji koja je vođena u Udruženju konstatovano je đa je s likovne strane ova izložba đosad kvalitativno najbolja i da se ispoljio veliki napređak „pojedinih umjetnika, Glavni nedostatak izložbe leži
izložen n
broj tematskih rađova i uopšte kompozici« ja. Petar Lubarđa, pretsiednik Udruženja, ovako je rezimirao tok diskusije: ?
| »Na Ovoj izložbi vidjeli smo „većinom
Ppeizaže koji prikazuju karakteristične lje-
pote naše đomovine, Tematika je bila nedovoljno zastupljena ma da su rađovi sa temom. socijalističke izgradnie bili ma istoi likovnoj visini kao i peizaži, koji su Već đavno zauzeli. svoje mjesto u našem likovnom stvaranju. Čak su tematski rađovi kod poiedinaca dalo bolji od pejzaža istih slikara. .
Pripremaiući se za ovu izložbu mi nijesmo ni išli linijom đa damo što više tematskih rađova. jer smo tu još uvijek malo isusni. Osim toga, koristeći i to malo iskustva kao i iskustvo naših kolega iz drugih republičkih udruženja mi smo stali na stanovište da izložimo samo onaj materijal koji pojedinačno svaki od članova Udruženia može naibolje da savlada. Likovni umjetnici niiesu se ovoga puta prihvatili nekih većih tematskih radova, ne zbog toga što im nijesu poželini motivi iz: socijalističke izgradnje, već zbog toga što u, vezi s tim hoćemo prvo đa riješimo izviesne limavne probleme kako
rani prišli aktuelnoi fematici i dali dostojan i visoko likovni izraz«.
Aleksa BRAJOVIĆ
ij
O jednoj muzičboj smotri
(Nastavak sa prve strane) nistarstva železnica, koji danas sa uspjehom daje samostalne koncerte ili folklorna grupa kulturno-umetničkog društva »Kočo Račin« iz Skoplja koja
_ je preuzela ulogu profesionalnog an-
sambla narodmih igara NR Makedoni-
je itd. Naši umetnički kolektivi kao
radio-horavi, ansambli narodnih igara pojedinih republika, anmsamb] Doma armije i drugi, u mnogome su Dpopunjeni kadrovima iz sindikalnih društava. Razvijenija umetnička društva ostvarila su i takve mogućnosti da.u okviru svojih, solističkih sekcija obezbede „najtalentovanijim „članavima stručno umetničko uzdizanje (npr. umetničku sekciju solo pevača društva »Abrašević« iz Beograda vođi pedagog pevanja, profesor Muzičke akademije).
Kao jedna od visokih formi ovoga rada je i okupljanje instrumemntalista razbacanih po raznim: pređuzećima u zajedničke kolektive dđuvačke, guđač-
„'ke, pa čak i simfoniske orkestre. Po-
jedinac instrumentalista kojiu svome preduzeću nije značio mnogo, u ovom kolektivu je pretstavljao „dragocenu pomoć. Sa puno volje i istrajnosti pristupili su ovi kolektivi spremanju i ozbiljnijih dela orkestarške literature kao npr. Šubertove ha=mol simfonije (društva »Pavao Markovac« iz Zagreba i »Svetozar Marković« iz Novog Sada), Betavenove Romanše · Ef-dur (»Abrašević« iz Beograda), „Simfoniskog kola „od „ Gotovca. (»Pavao Markovaec«) i dr. U ovakvim. orikkestrima omogućeno je članovima da se u-
·' poznavanjem spremanjem raznovrsnih
muzičkih dela uz stručno: rukovodštvo, uzdižu i kolektivno u orkestru i pojsdinačno na svome instrumentu, a, da sami orkestri gostovanjem po preduzečima, fabrikama itd. doprinoše upoznavnju naših masa sa ovom vrst muzičke. literature. id
Veliki đeo programa Savezne smio-
tre šindikalnih umetničkih društava
obuhvatile su priredbe, muzičkih sek„cija. Nastupi horova, orkestara i po-
jeđinaca solista podvulkli su pozitivne ”
rezultate koje su ova društva poštigla u svom radu ma negovanju „muzičke umetnosti. Orkestri koji su nastupili na smotri, kao najbolji kolektivi ove vrste, đali su programe koji pored ozbiljnog studioznog rađa zahtevaju i rufiniranost orkestarskog sviranja, Ma da su pojedini orkestri uzeli program iznad svojih tehničkih mogućnosti utiBak sa nastupa ovkestara je zadovolja= vajući, Svojim kvalitetima, uvežbanošću i dobrom interpretacijom naročito su se istakli duvački orkestar društva sLojze Hohkraut« iz Trbovlja koji je, nagrađen prvom nagrađom, istupio i na završnoj svečanosti, i gudački okestar društva »Ivan Cankar« iz celja. Znatan uspeh je pokazao i simfoniski orkestar društva »Pavao Markovac« iz Zagreba koji je među orkestrima ovog sastava pokazao najbolje rezultate na smotri, . Pored nastupa solista, uglavnom voa kalnih, ođ kojih je ı a smotru izašao relativno mali broj magrađeni pevači odlikuju se dobrim i zdravim glasovnim materijalom koji zaslužuje negu), pošeban značajje imao dvodnevni nastup pevačkih horovz koji je privukao veliku pažnju posetilaca. Horsko pevenje omogućuje da muziVvalni pojedinac bez ikakve teore*ske spreme mo-
že učestvovati u reprodukavanju muzičkih dela, i kroz nju se izgrađivati. Radi toga je ovaj oblik muzike najrasprostranjeniji u masama, Programi sa kojima je jedanaest najboljih naših
simdikalnih horova istupilo na Sevez-
- noj smotri istakli su đa je negovanje horske muzike uzelo snažnog: zamaha u našim amaterskim društvima, kao i to da su ovi kolektivi danas već u mogućnosti da savlađaju i najteže horske partiture. Realizacije Desete rukoveti od Mokranica, koju je dao hor društva »Abrašević« iz Beagrađa (pogotovo pri izvođenju na završnoj svečanosti), »Razgovora sa četom« od Odaka (»Kolo« iz Šibenika) ili »Primorskih
Gore, po završetku, svoje i
što češće održavaju slični
srazmerno mali”.
| bismo stuđiozniie, zrelije i likovno bolje formi-
napeva» od Mokranjca (»Branko Cvet=
ković« iz Beograda), date su kvalite= tom kojim bi se mogao ponositi i sva– ki profesionalni hor. Ovi primeri nisu ušamijjeni na smotri horova: ostva•renja dela makedonske horske muzike koje je đao hor društva »Kočo Ra= cin« iz Skoplja, »Putovamja sunca« od Paraća — društvo »Jedinstvo« iz Spli= ta, XI rukovet od Mokranjca i III rapsodija od Odaka (društve Marković«e iz Novog Sada), uz manje primedbe u pogledu interpretacije, dikcije, ujednačenosti ili zvučnosti hora, zaslužuju pažnju i pohvalu. U celoj grupi horova posebno se isticao hor - društva »Kolo« iz Šibenika (nagrađem prvom nagradom) koji je u najvećoj meri zađovoljio, ujednačenošću glasove nih deonica i gipkošću zvuka iznena“ đujućom a obzirom na vrlo veliki broj pevača, -
Posmatrajući rezultate Prve savezne 6motre sinđikalnih umetničkih dru• štava kroz njene muzičke priredbe uz visoka postignuća i u drugim granama umetnička delatnošti (dramske i likov« ne umetnosti kao i rad sekcija narod=
. nih igara), i uočivši ogroman napredalć koji su naša sindikalma društva pos etigla u posleratnom periodu, može. sda puno poverenja 1 optimizma ti na njihov dalji rad i napredak.
BA |
_ BIBLIOGRAFIJA ·
Li Vladimir Nazor: Izabrane pesme, ređak_„tori Marin Franičević i Vladirale ić, izdamje „»Prosvete« Beograd, 1949, Ćirili“ com, strana 286, cena 80 dinara.
Prežihov Voranac: Borba u tuđini, vs TOpski putopisi, Sadržaj: Na petom &prati, Vašar belih ljuđi, Pankrac, Na mrtvoj tački, Hladna zeml'8— topla srća, Pariz, U zo Odi mođernih čuđa, Bugarka. Sa slo-
reveo Tone Potokar, izdanje
»Matice Srpske«, Novi Sad, 1940, ćirilicom,
272 strane, cena ? i )
ı E
- Redakcioni odbor ~
Jovan Popović, Čeđomir Minđerović, Marijan „Jurković, Ivan /Potrč, Vjekoslav Kaleb, Isak Samokoviija, Janko Đerović i Dmitar Mitrev
PRETPLATA ZA KNJIZEVNE NOVINE Za našu zemlju na 3 meseca 35 dinara, na 6 mes. 70 dinara i na gođinu (a ( 140 dinara. 7
Za Mnostranstvo: na 3 meseca 50 đinara, Da, m - „i 1%0 dinara i n» gođinu danB e %0 dinara. ;
atukopisi se ne vračzju. a Broj čekovnog računa 101=9060378 Lp - - Poštanski fah 617? (A
Wiz=W=I Ian a M : \ # E a a lie — _—— –—–_—TCCČC— S
Beograd, Prančuska broj ? — Štamparija »Borba« Beograd Rardeljevn 1
i Yo. a
»Svetozar