Nova Evropa

državnog i narodnog ujedinjenja, Aktivan i smion, kakav je bio, on igra vidnu i značajnu ulogu u svim većim dogadjajima predratne Srbije, netražeći za sebe ni časti ni hvale: on je duša i vodja, organizator macijonalmo-revolucijonarnog pokreta, koji ima stalno na umu nesamo isvoju Srbiju već i sve ostale krajeve u kojima živi naš narod, a koji se nalazio u tudjem ropstvu. Godine 1912, kad Srbija osvećuje Kosovo i Slivni is ie onaj koji goni Vladu na velike odluke, Članovi udraženia »Ujedinjenje ili smrf« malaze se u oslobodilačkom ratu u Wwprvim redovima, prvi medju prvima, te na bojnom polju ostavljaju mnogi od njih svoje živote, medju ostalima Ljuba Jovanović-Čupa, major Milan Vasić, i toliki drugi. Pred sam početak oružane akcije, Apis pohodi Staru Srbiju i Makedoniju, da izvidi i pripremi terem, I kad je Kosovo osvećeno, Apis i drugovi ne miruju, oni rade na tome da budu osvećena i druga Kosova, pa se stavljaju na čelo nacijonalno-revolucijonarmos pokreta i u Srbiji i medju Jugoslovenima u Austro-Ugarskoj. Apis je prvi medju svima, on je i vojnik i političar, u isto vrijeme Garibaldi i Macini jugoslovenskog rata za oslobodjenje.

Njegov kraj, tragični kraj, svima je dobro poznat, Vojnodržavni tužilac, na poticaj političkih i vojnih faletora4, podigao je, 15. marta 1915, u Solunu protivu Dragutina DimitrijevićaApisa i devetorice drugih prvaka udruženja »Ujedinjenje ili smrti«, koji su se nalazili u pritvoru, tužbu radi tobožnjeg atentata na tadanjed Prestolonasljednika, i radi nakane da se ubije predsjednik Vlade, Nikola Pašić, da se obori vladavina i pravni red sa dinastijom Karagjordjević na čelu države, pa da se mjesto ustavno-parlamentarne monarhije zavede režim u kome bi najvišu vlast u državi imalo 10 do 15 ljudi, koji bi se oslanjali na vojnu organizaciju, i t, d., i E, d,, kao i radi toga Što su omi bili članovi orgamizacije »Ujedinjenje ili smrt«, koja je po izgledu i nazivu bila patrijotska, ali čiji Je pravi cilj, te даје i optuženih kao njenih članova, bio prevratnički, To je bila, uglavnom, teška optužba, koja je na ove junake i rodoljube bacala žig izdajstva, prevrafništva, i sramote, I Solunski Proces započe 20, marta 1917, te potraja do 20, maja iste godine, Da potkrijepe суоји lažnu optužbu, latiše se svih sredstava; pred sam početak Procesa smijeniše sve dotadašnje oficire-sudije nižeg i višeg Vojnog Suda, pa postaviše nove, koji kasnije biše odlikovani gčeneralskim činom,

Кад је боуот о Solunskom Ргосези, treba konstatovati i podvući poglavito slijedeća fakta: 1) da su optuženi tuženi i. dovedeni pred sud za djelo po jednoj tačci Krivičnog Zakonika, |/ a da je, za vrijeme rasprave, državni tužilac iznio novu tužbu, za djelo po drugoj jedmoj tačci; i da je sud osudio ma smrt četvoricu koju državni tužilac, u svojoj optužbi, nije ni tužio

69