Nova Evropa

Šta mu je koristilo otkriće, naprimjer, da su Dora, paprenjarka Magđa, Jerko, i Čokolin, »izmišljeni« likovi, a da se uloge Stjepka Gregorijanca i Uršule Неппбоуе »озшуаји па доКиmenftima«? Šta mu je koristilo kopanje po »Annuama« u svrhu da dokaže »historičnost«• Antuna Jankovića? Iz svesa ovoda zaključuje G. Barac: »Ono (proučavanje Šenoinih djel4) ujedno dokazuje, da Šenoine ličnosti iz staroga Zagreba nisu neki iskonstrujisani literarni svijet, nedo živa bića, Која su izrasla iz poznavanja toga materijala prošlosti«. Ovaj sud ima očito svoj izvor u odviše simplicističkom shvatanju umjetničke živosti likova i radnje pjesničkih tvorevina: on vidi umjetnički život u istorijskoj vjernosti ličnosti! Zar odista ozbiljno misli G. Barac, da se Šenoin Stjepko Gregorijanec i Uršula Heningova potpuno poklapaju sa istorijskim Gregorijancem i Heningovom? Konstatacija te činjenice bila bi najporaznija osuda za Šenou kao umjetnika, »Die Kunst sei wahr, aber nicht wirklich«, rekao je Gete; a to znači, da su pravi umjetnički likovi izraz unutrašnje vizije umjetnikove, kondenzacija njedovih istinskih osjećanja, a nikako mehanička kopija spoljašnje, istorijske istine, Umjetnikova osjećanja nijesu realnost takove prirode da bi se mogla utvrditi arhivskim dokumentima, jer se onda umjetnik ne bi razlikovao od istoričara, Ponavljam, filološki materijal ne može da bude »premisa« za književne sudove, — to je i sim G, Barac nekada vrlo dobro znao, jer Je on glavom napisao ove riječi: »Gledati na svoj predmet kao na deo umetnosti, s ume{ničkim osećajem (Ко је опо!), а пе pretvarati ga u neko vežbalište za paleografske, ortograiske, rodoslovne probleme, koji nemaju takoreći ništa zajedničko s književnošću, s unutrašnjim životom dela«'), Sada, naprotiv, kroz cio članak razabire se Jasno njegova idolatrija za »činjenice« kao činjenice, za onaj mahinalni momenat sabiranja gradje, bez obzira na odredjenu svrhu, Za njega je to sad jedino moguć naučni rad: »Iz sveđa ovoga treba izvesti zaključak, da pametno shvaćena filološka metoda nesamo nije nesavremena, već da je ona prvi uvjet da se uopće može govoriti o literarnoj historiji kao nauci«, Niko nema ništa protiv činjenicA; naprotiv, Ja tvrdim da nema činjenice pod kapom nebeskom koja ne bi bila važna, kad je gSledana sa stanovišta jednog živog duhovnog interesa, Ali, ne mehaničko sabiranje gradje po sebi, nego Živiinteres, dostojna ideja-vodilja zbog koje se sabira materijal, i koji mora da u njoj iščezne kao takav, daje naučni dignitet poslu, Inače je prazni naučni diletantizam neizbježiv, Kod nas se je, u ime nauke, namlatilo vrlo mnogo prazne slame, Jer se je vrlo često radilo,

*) Antun Barac: »Knjiga eseja«, Zagreb 1924, str, 24,

277