Nova Evropa

štampi, uredjivanoj od promašenih književnika, opijenih danuncijevštinom, malena i srednja buržoazija zaražena je tim otrovom do mozda, Od 1900 do 1915 vladalo je suvereno carstvo danuncijevskog i skarfoljijanskog (Scarfoglio) mentaliteta, koji se hranio uspomenama imperijalnog Rima i talijanskih srednjevekovnih Komuna, a bio satkan iz pseudopaganskog nafuralizma, iz averzije prema hrišćanskom i čovečanskom humanitarizmu, iz kulta nasilja, iz preziranja profanoga puka prisiljenoš na servilan rad, iz kilometarskog diletantizma, sa nejasnom simpatijom za krupne reči i divovske geste, за Хеstokom nostalšijom za dalekim zemljama Istoka i Afrike, i to da se podje onamo kao eksploratori, koji bi ujedno bili i gusari i prosvetitelji, šibajući crnačko meso i loveći slonove naporedo s radom na arheološkim iskopinama,

Danuncijevština je, poimence, ona deformacija duha usled koje se onaj koji je njome zaražen pomiče na akciju isključivo zato što će se o njemu da napiše priča, ili će je on sam da složi, Priča u stilu nadutom i pompeznom, udvoričkom i neiskrenom: kancona ili slavopoj, psalam ili pomorska oda, Kralj Alkinoj (a »Odiseji«) iskazuje sumnju, da junačka dela heroja i veliki dogadjaji istorije, u moždjanima bogova, nemaju drugi zadatak do da priskrbe materijala za spevove pesnika, Danuncijevac Živi u tom dubokom, iako polunesvesnom, uverenju, U početku je bila reč, Čim se tek modeluje, prema reči, Kopija, naravno, mora biti preterana, pompezna, udvorička, neiskrena, kao i original, Retorika postaje život. Ko je govornik u duši, taj je spreman i da umre — samo ako će se naći neko koji bi mu nad бгођот svirao u epsku trublju, Sa štrom marginom, ovaj se slučaj može da poredi sa devojkom koja uzima lizol da bi novine o njoj pisale, Priče o izvršenim delima bile su za Rimljane od fako male važnosti da njihov jezik nije imao niti jedne reči da ih označi; oni su nazivali istorijsku priču samim imenom dogadjaja koji se imao da izvrši: >res gestae«, Za danuncijevca, ono što je najglavnije jeste priča: akcija je izvršena radi spoljašnjeg Sesta, a šest radi retorske egzaltacije, koju će pesnik da učini, Danuncijevac deklamuje uvek pred čitavom platejom estet4, On stalno drži svoje oči uprte u Istoriju, s velikim I, i zna već unapred, s apsolutnom preciznošću, koje je njegovo delo istorijsko a koje nije, Paskarelijev divljak nalazio se u Americi, a nije zato ni znao; danuncijevac, nasuprot, zna kad se nalazi i kad se ne nalazi u Istoriji, U jednoj istorijskoj drami, s akcijom iz Cezarovih vremena, jedno od lica započinje svoju ulogu ovako: »Mi, stari Rimljanil«,., U tom je izrazu kondenzovano stanje duše savršenog danuncijevca, koji je živ u Istoriji, kao Sveti Pavao u Raju! Zato on s predilekcijom voli da ponavlja najčuvenije podvige Istorije: putuje s Kvarta, kao Garibaldi; saziva »Arenda«, kao Alberto da Gju-

88