Nova Evropa

2 робђао да se njegovo biće raspline u ništa, Ali u času kad Faust hoće da prinese otrov ustima, odjeknu uskrsna pjesma andjela: »Hrist je uskrsnuol« Daleke uspomene na uskrse njedova djetinjstva, kad su zvukovi zvona, pumi svečame slutnje, pokretali usne na molitvu i izazivali suze na oči, potresu čitavo njegovo biće, i ruka mu s čašom otrova klone, Ali, u jedmom docnijem prizoru, Faust je opet nemiran; zvukovi andjeoske pjesme zamrli su u njegovu srcu, i on se opet previja pod pandžama summje, Na poziv Melfistofelov, da podje u svijet i u njegove maslade, Faust pita zdvojno, što može da mu svijet pruži, »Miooraš se odricati, moraš se odricatile — to je vječna pjesma koja svakome zvuči u ušima i koju nam, kroz cio naš život, hrapavo dovikuje svaki sat koji otkucava, Samo s užasom jutrom se budi, te bi najradije proplakao gorkim suzama što opet mora da gleda nov dan koji, u svom tolku, neće mu ispuniti niti Jednu jedmu želju, i koji svjetove što ih u prsima podiže uništava s makaznim cerenjem, 1 onda, pomovna noć, ponovno nemirno prevrtanje na ležaju, i ponovni divlji i strašni sni, Faust hoće opet da umre, ali Mefistofel primjećuje podrugljivo: »Pa ipak one moći neko nije ispio mrki sok!,.,,« Faust nato, priznajući da se je dao prevariti, u jednom slabom času, slatkom i varavom čarolijom uspomen4, u paroksizmu očajamja, proklinje sve ono najljepše što može da pruži život, i visoko mišljenje kojim duh samoga sebe zavarava, i prazni blijesak pojava koje zasljepljuju čula, i snove koji prijevarmo dočaravaju slavu i vječnu uspomenu, i Imamje, 1 ženu, i djecu, i bogatstvo, i vino, i ljubav, i vjeru, i nadu,

Duševna stanja Faustova nijesu prikazana u jednoj pravoj liniji, nego u krivuljastu nijansiranju duhovnih uspona i padanja, i tim njegova ličnost otskače puma, pokremuta i zaolružema., Još veću reljelnost dobija ona usljed posprdnih primjedaba Mefistofelovih, koje dramatski produbljuju Faustove unutrašnje konflikte, te daju njegovoj patetici, jednom organskom kontrasnošću, prelijeve i naglasak meposrednosti, Kad bi intelektualistički kritičari imali pravo {intelektualistički stav, poričući autonomiju poezije, ne razlikuje je ni u čemu od čisto intelektualnih disciplin4!), tojest kad bi se u »Faustu« zbilja radilo o »rješavanju problem4«, stvaralačka imspiracija bila bi sasvim zatajala, te bi se Faust bio izgubio u kalevoj bučnoj, uvijek jednako visoko držamoj deklamaciji, a Mefistofel bi bio oštro antitetički zamišljen u smislu jedne mtelektualističke konstrukcije. Ovako, protivna se osjećanja uzajamno isprepliću i gradujišu Jednom umutrašnjom nužnošću, stvarajući, svojom spontanom: i neusiljenom oprečnošću, dva živa pjesnička lika,

Gete je, u prvom dijelu svog prvog »Fausta«, znao da uhvati duhovna stremljenja зуоба vremena, i da ih izrazi u visokoj poeziji. On je gemijamno opjevao savrememe duhovne

191