Nova Evropa

udruženje. Ova dva udruženja, lasalovsko i marksističko, prisiljena su razvojem stvari da se, poslije dugogodišnjih borba, ujedine (na Kongresu u Goti 1875), popustivši jedni drugima u osnovnim principima, Na Kongresu u Švajcarskoj (1880), пјеmački socijalizam odvojio se je potpuno od anarhista; i s ovim odvajanjem socijalizam se je, i mesluteći, oslobodio komumizma, Amarhizam Bakunjina i sličnih nije bio drugo do ekstremna opreka, apstraktni mdividualistički korelat, apstraktnog komunizma i Marksove statiHikacije, Tako je Delbrik (Delbriick) mogao da kaže (godine 1913), da socijalizam nije više revolucijonaran, izuzev njedove ekstremne i histerične elemente. U Italiji, zemlji stare kulture, naučna kritika brzo je obračunala s filozofskim, ekonomskim, i istorijskim sistemom marksizma, tako da je Gjoliti (Giolitti) rekao, još prije Delbrika u Njemačkoj, da su socijalisti »spremili Marksa na tavan«. Marksova dijalektika istorije ı klasa, i njegovo shvatanje idejne slere kao maske ekonomskih interes4, nije našlo odjeka ni u Francuskoj, te su se francuski socijalisti brzo složili s republikancima i s radikalima, Ali najmanje utjecaja vIšio je marksizam u Engleskoj; Bernštajn (Bernstem), koji je proučavao engleski socijalizam, rekao je: »Nijedan одбоуогт socijalista ne sanja o neposrednoj pobjedi socijalizma s pomoću kakve velike katastrofe, niti o kakvom brzom osvajanju parlamenta od strane revolucijonarnog proletarijata; mjesto toa, rad se sve više prenosi na općine i na druge avtonomme ustanove«,

Ideja nacijonalne individualnosti ostvarena je, više ili manje, izmedju godine 1871 i 1914; ali se isto ne može reći 1 za drugu ideju rodjenu s prvom, za ideju »Ujedinjenih evropskih država«, o kojoj je osobito sanjao Macii, Evropska ravnoteža u ovom razdoblju bila je prividna. Osobito je ovu remetila borba o prevlast u Evropi izmedju Njemačke i Engleske. Ova je borba nastala, prije nego u duhovima naroda, ч тохбоушпа teoretičar4 i profesorA, kojima Je, naravno, Njemačka obilovala, Njemačka je — govorili su profesori — najnaprednija zemlja na svim kulturnim područjima; Engleskom, naprotiv, ostarjelom, reakcijonarnom i ćudljivom, kao što su svi starci, upravljaju državnici skučenih vidika, te ona uživa vlast koja je očit anahronizam, Stanovište je crpeno iz zastarjelih i mitoloških teorija, prema kojima je prevlast imala da redom prelazi od naroda na narod. Uostalom, način mišljenja čisto njemački, ukoliko teorija i formula prethodi činjenici i naredjuje joj kakova mora da bude. Zaoštrenost odnosa povećavala je netaktičnost samog njemačkog Cara, Sve čvršće privezivanje Njemačke uz Austriju, državu nesigurne budućnosti, razrivenu borbom narod4 koji su Je sačinjavali, dovodilo je u pitanje evropski mir. To se je očitovalo osobito u držanju

458