Nova Evropa

cijama mnogo je dosad pisano. Vlasti su ih, kad su izbile, na silu predstavljale kao izraz spontanog neraspoloženja protiv Srba i kao ogorčenje protiv izvršenog atentata. Bilo je tvrdjenja, da su demonstracije organizovale same austrijske policijske vlasti, ali o tome nije bilo sigurnih dokaza. G. Pfefer, izlažući (na str. 46) tok svih dogadjaja koji su se u to vreme odigravali, veli o demonstracijama ovo: »Drugog dana iza atentata, još prije 8 sati ujutro, opazio sam 8 prozora moje kamcelarije gdje preklo puta izlazi iz policijske zgrade nekoliko dječaka i mladića: dvoje prvih nosili su neku sliku obavijenu ernim velom, a drugi su išli za njima kejom prema gradu demonstrirajući i vičući protiv Srba. Kad sam se malo kasnije vozio u vojni zatvor, opazio sam i opet kako ovakova povorka kreće iz policajne zgrade! O podne, već su po cijelom gradu bile demonstracije, te su demolirani mnogi srpski dućani. Bilo mi je sve to čudno, i bio sam mvjeren da je sve demonstracije upriličila sama policija . . .« Kako je napred rečeno, istraga je trebala da dade rezultate koji bi doveli u vezu s organizovanjem Atentata službenu Srbiju, te time dala povoda naveštenju rata Austro-Ugarske protiv Srbije. Ovde treba strogo razlikovati dvoje: Narodnu Odbranu, na koju se bila toliko okomila zavojevačka stranka iz Beča, i Crnu Ruku, čije se učešće u sarajevskoj zaveri uvek, i s odredjenim ciljem, prećutkivalo, jer su austro-ugarske vlasti znale da Crna Ruka nije u dobrim odnosima sa Pašićevom Vladom, koja je tada u Srbiji bila na vlasti. Pa premda je istraga dala rezultate koji su sa Narodne Odbrane potpuno skidali odgovornost za učešće u sarajevskoj zaveri, a ovu doveli u vezu s istaknutim članovima Crne Ruke, ipak su bečki krugovi — pri sačinjavanju ultimatuma Srbiji — prešli preko te činjenice, koristeći se podacima koji su im više konvenirali i neobzirući se na netačnost svojih tvrdnja. Nedeljko Čabrinović je, prilikom ispitivanja kod policijskih vlasti, priznao a kasnije opozvao vezu sa Narodnom. Odbranom. Ali, sudija-istražitelj — hoteći da iz temelja ispita celu stvar — proveo je i u tom pravcu istragu, pa izmosi (ma str. 81/82) karakterističnu epizodu sa prijavom policije o boravku Milana Pribićevića, tajnika Narodne Odbrane, u Zagrebu. Karakteristično je, da austrijske vlasti nisu uopšte informisale suca-istražitelja o funkciji Crne Ruke, premda se iz diplomatskih dokumenata (koje je 1930 obiavila Bečka Vlada) jasno vidi, da su bečki vodeći krugovi bili iserpno obavešteni, još od 1911 godine, o postojanju Crne Ruke i njenim odnosima prema radikalima, odnosno prema Vladi Nikole Pašića. Sam G. Pfefer veli o tome:

28