RTV Teorija i praksa

radio-stanica trajao je veoma kratko ili čak nije ni postojao (Stevans, Garcia, 1980). U većini zemalja, uz bitan izuzetak Sjedinjenih Država, radio je vrlo rano potpao pod okrilje državnog monopola bez obzira da li je funkcionisao kao centralizovan sistem ili ne. Takva organizacija radija ne sputava ni velike korporacije da stvaraju profit u proizvodnji radio-prijemnika, predajnika i drugih delova, ni proces obezbeđivanja auditorija reklanmim agentima, ali svakako veoma ograničava auditoriju ili građanstvu pristup mediju. Tek šezdesetih i sedamdesetih godina nove elektronske tehnologije omogućile su ostvarenje ideja o alternativnoj organizaciji radija a kasnije televizije. Kao što Rikeri (Richeri) (1983: 405) kaže za Italiju, ,dok je, sa jedne strane, nova tehnologija izgledala sasvim pogodna, zahvaljujući prilagodljivosti i niskim troškovima, za decentralizaciju planiranja i proizvodnje programa RAI, kao i za zadovoljenje potreba da se otvore komunikacioni kanali sa lokalnim pristupom, ona je isto tako pružila mogućnost grupama koje vrše ekonomski i politički pritisak da obnove borbu sa ciljem da se okonča državni monopol u oblasti radija i televizije i da se taj sektor denacionalizuje.' Međutim, tendencije da se radio i televizija oslobode državne kontrole u nekoliko evropskih zemalja izazvale su napetost i sukobe sa državom koja želi radio da drži pod svojom kontrolom. Jeftina tehnologija otvorila je put ne samo altemativnim programiraa i radio-stanicama u razvijenim zeraljama, nego i razvoju tradicionalnih oblika radio-programa u nerazvijenim zemljama. Mada neki problemi razvoja radija (npr. državno ili privatno vlasništvo, oblici upravljanja i rukovođenja, centralizacija ili decentralizacija) izgledaju prilično slični u različitim kulturnim, političkim i ekonomskim sredinama, ne bi bilo mudro ograničiti perspektive radija samo na one koje trenutno dominiraju na Zapadu i na taj način zanemariti funkcionalnu neekvivalentnost radija u različitim političkim, ekonomskim i komunikacionim sistemima. Značaj radija za razvoj nacionalnog i kulturnog identiteta, njegova uloga u višejezičkim i višenacionalnim društvima, kulturna, obrazovna i politička funkcija radio-programa, kao i promene u komunikacijskoj

21