Filatelista

14 |B—

Prilikom posrednog – etapnog prenošenja, domaći tatari i surudžije (pismonoše) donosili su pošiljke do skela koje su ih preuzimale, prevozile i isporučivale za dalje slanje. U ovom slučaju skele obavljaju tranzitnu manipulaciju u svojstvu poštanske ustanove. Ista obaveza tranzitnog postupanja važila je i za službene pošiljke koje su pristizale preko inostranih poštanskih ustanova i kurira do skela, odakle su posredstvom tatara i surudžija slate primaocima u unutrašnjosti zemlje.

Treba napomenuti, da su skele, kao jedine državne ustanove u obnovljenoj Srbiji, od početka primale privatne trgovačke pošiljke i uz naplatu vršile tranzitnu manipulaciju (prijem, prevoz preko reke, predaju za dalje slanje).

U periodu Prvog srpskog ustanka (1804-1813) prevoz graničnim rekama, na srpskoj strani, bio je pod kontrolom ustanika. Nije poznat propis, tarifa ili neki drugi akt kojim je uređivan prevoz ljudi, robe i pošte. Zna se da su pošiljke prevožene preko reka, odnosno obavljana tranzitna manipulacija, pa se jedino na osnovu sačuvanih pisama može sagledati poštanski saobraćaj toga vremena. Ovakva pisma su retka i posebno dragocena za poštansku istoriju Srbije.

Međunarodni saobraćaj na relaciji Carigrad - Beograd (preko reke) - Zemun - Beč bio je u prekidu zbog ratnih dešavanja u Srbiji. To je razlog što je poštanski saobraćaj usmeravan zaobilaznim putem preko Vlaške.

U periodu Drugog srpskog ustanka i prve vladavine Miloša Obrenovića (1815-1839) prevoz na rekama je razvijan i unapređivan i od prvog dana je propisom uređen.

Već krajem 1815. godine, Miloš tada kao Vrhovni Knez, stvara uslove za vršenje ne ograničene vlasti i nastoji da monopoliše trgovinu, posebno onu koja se obavljala preko vodene granice sa Austrijom. Tako je među prvima objavljena Tarifa (12. decembra 1815. godine, a izmenjena 1822. godine) koja se odnosila na Skelei đdumrukeodRama do Drine, po kojoj su đumručina i skelarina naplaćivane, izuzev beogradskog pristaništa. Do prelaska skela u ruke srpske vlasti, prevoz se naplaćivao po turskoj tarifi. Objavljivanjem Tarife 1815. godine nastavlja se sa naplaćivanjem prevoza, a uvodi novina da pravo na prihod i nadzor pripada Vrhovnom Knezu. Ova Tarifa i pravo na prihod od pomenutih skela ostaje na snazi do odlaska Knjaza Miloša sa vlasti (ukinuto odlukom Državnog Soveta - Uredba od 6. juna 1839. godine, Zbornik zakona i uredbi, knj. str. 231).

Prevoz poštanskih pošiljaka između Beograda i Zemuna, sa srpske strane, vršili su kaikdžije na čamcima (kaicima) i do kraja 1833. godine ovu uslugu su naplaćivali po turskoj tarifi. Posle preuzimanja beogradskog đumruka (carine) sa pristaništem, Knjaz izdaje Diplomu (20. decembra 1833. godine) svom beogradskom konzulu Hadži Panti Stoilu, kojom ga imenuje za glavnog nadžZziratelja kaika i skela za prevoz ljudi, robe i pošte na graničnom prelazu Beograd - Zemun i Pančevo. Tom prilikom objavljena je Tarifa za beogradsko pristanište i prvi put u Srbiji propisana naplata za poštanske usluge. Citat iz Tarife:

(član 6) “Od svakog pisma koje bi se iz Bjeograda u Zemun ili Pančevo slalo i pisma koje bi iz Zemuna il' Pančeva u Beograd dolazilo naplaćivati konzulat od 5 para poštarine. Naprotiv tog konzulat je dužan opraviti odlazeća i podeliti svakom svoja dolazeća pisma na uređeno vreme” (Arh. Srb.fond KK VII 920,1; 944,5; 963,4).

Radi se o naplati poštarine za privatna pisma koja su lično ili privatnim kurirom donošena do konzula i predavana za slanje u Austriju i obrnuto; isto je važilo i za inostrana tranzitna pisma (ne postoji posebna odredba u Tarifi ); za srpska službena pisma poštarina se nije plaćala. Ostali prelazi na vodenoj granici sa Austrijom do kraja su ostali pod direktnim nadzorom Knjaza (ukinuto Uredbom od 6. junja 839. godine).