Književne novine

GODINA TII či BROJ 15

Ko hoće da laže, mora imati đobro pamćenje — davno je to rečeno. Da-

· nas bi se moglo reći: da ako nema dobro pamćenje, trebalo bi češće da zagledđa u ono što je nekad napisano i objavljeno.. Činjenice i đalje govore đa se informbiroovci odriču onoga pe-

· riođa i onih „vlastitih dokumenata,

koja su sami pisali i potpisivali, u.

kojima su pod pritiskom žive stvavno= &ti morali da ispolje makar i trunke svoje savesti, Dapas o tom periodu iz naše skore „prošlosti izrazito govore

»Dnevnik« Vlađimira Deđijera III deo |

i brošura Moše Pijade »Priča o sovjetskoj pomoći za dizanje ustanka, u Jugoslaviji« koje su nedavno objavljene u našoj štampi. Iz njih se vide nepobitne činjenice o tome pod kako · teškim uslovima je vođena naša narodnooslobodilačka borba, naša Narodna revolucija. i,

»Dnevnik« Vladimira Dedijera, II

đeo, obuhvata period od početka. no~

Delegati na, putu za Drugi omladđinski kongres

vembra 1943 do godišnjice Oktobarske revolucije godine 1944 koja 'je proslavljena u oslobođenom glavnom građu Jugošlavije, na, domaku fronta

SB: POP Ru A ieNoni opognon Raa: nim

ome su se samo nekoliko

dana ranije pojavile razbacane. humke po svima skverovima i parkovima

palih boraca naše i sovjetske armije za slobodu i bolji život, za pobedu

nad mračnjacima i zlotvorima čove-

čanstva, Do ovoga vremena: koje je u

· knjizi obuhvaćeno, prošlo je četrđeset meseci borbe pod nečuveno teškim

uslovima u našoj ' zemlji, koju niko

nije pomagao iz inostranstva ni. go-

dine 1941, ni 1942, ni 1943, već je stal-

no kroz etar letela poruka iz Moskve

»Postarajte se na sve načine da dobijete oružje od neprijatelja i da ra-

cionalno iskorišćujete oružje Koje · imate (citirano iz brošure Moše PiHBO RNA 16), Štaviše, braneći se

kim nemogućnostima. o slanju ·

pomoći čak i u najtežim uslovima III, IV'i V neprijateljske ofanzive, umesto pomoći u oružju i drugim a&reda za vođenje rata, slali su nam preporuke »Raskrinkavati pred naUO išEŠ postupke četnika konkretno, dokumentovano i, ubedljivo — svakako je potrebno, ali u sadašnje vreme bilo bi politički celishodno da to učinite opštim obraćanjem, na jugoslovensku vladu, podvlačeći da jugoslovenski patrioti koji se bore s pravom od nje očekuju p-?"šku za . srpske, hrvatske, crnogorske i slovenačke borce koji bi istupali u zemlji i inostranstvu s nacionalnom. politič· kom platformom borbe narodnooslobodilačke partizanske , vojske« (Isto, strana 18). Iako su iz Jugoslavije stizali stalni telegrami u kojima se izveštavalo, o izdajničkoj ulozi jugoslovenske vlade, o. neprijateljima koji » poslednje napore da nas unište,

o tome da su stotine hiljada ljuđi ŽŽ: loženi smritndj opasnosti, u kojima ee.istalno pitalo zar. se ništa ne može · učiniti 'đa sovjetska vlada. bude bolje obaveštena o izđajničkoj ulozi jugoslovenske vlade i o na{čovečankim strađanjima i teškoćama nsšega naroda kao što pokazuju mnogobrojni \menti, u Sovjetskom Savezu su podvlačili »Uzimajte u obzir da še Sovjetski Savez nalazi u ugovornim odnosima sa jugoslovenskim kraljem i vladom i, da bi otvoreno istupanje protiv ovih stvorilo nove teškoće u zajedničkim ratnim naporima i odnosima između Sovjeftskog Saveza,s jedne strane, ·iBngleske i. Amerike, s druge (isto, strana 14). To nije bio slučaj samo u godini 1942, kada je 'dizano jugoslovensko poslanstyo na stepen ambasade, već i mnogo kasnije kađa je Staljin slao 'telegrame

Burićevoj vladi. Taj period borbe za . e našeg Nacionalnog .komite- .

Taj Pelobođenja, naše borbe, onoga za 'Bsu poginule stotine hiljada boraca, za što je spaljeno bezbroj sela Mu Jugoslaviji, obrađuje ova nova a a Vladimira Dedijera, Knjiga

ivedočanstava iz Oslobodilačkog rata. Svaka knjiga izaziva u čitaocu neka uzbuđenja, ali ovakva knjiga u vreme u kome caruje informbiroov-

ORGAN SAVEZA KNJIŽEVNIKA

Urednižtvo: Francuska "7, tel. 28-008

Administracija: Francuska 5 tel. 28-490 (

·Dragi MILENKOVIĆ |

ska poplava laži i kleveta, " izaziva '

ne „samo uzbuđenja, već i Ogromni prezir i gnušanje nađ svima oni)

koji su prodali svoju savest, zabora= '

vili i-ono što su. nekad. morali_.da govore dok su je još imali, a bilo .je, istinito, zaboravili»su i ono .što

su onda lagali i što njih optužuje,.

pa su. svoje grehove počeli drugima da podmeću. Ova knjiga daje izvan= redan materijal o tome „kako su se istoriski događaji u stvarnosti odi-

· BEOGRAD, UTORAK 11.APRIL 1950

Nek svi znadu da je to rečeno čuvaćemo u krvi stečeno”

za koga je sveto pravilo narodna .pesma . i

Bez izvora nema vođe i Ni života. bez slobode, |

- deli 'B& zapadnim imperijalistima kao „interesne sfere. Knjiga: pruža, obilati

materijal o tome, kako su, od onoga vremena od kad su prista}]i da posvete više pažnje popularisanju naše oslobodilačke borbe, organi štampe, pojedinih:zemalja, a među njima i »Prav-

. da«,. donosili. podatke. o. onome. što

gravali, kakvu je ko ulogu igrao, ka= '

ko |je oduživao svoju internacional

nu dužnost, kolikim je žrtvama i na- ·

porima ko platio svoju slobodu, Uprkos tome što sve do godine 1944 mi

nismo dobijali pomoć ni sa koje stra- ·

ne, čitav naš narod polazio je u borbu ne žaleći niyimovinu ni, život. Starac iz Makarske spalio je rođenu kuću da Nemci ne uđu u nju,

di bežali su iz logora u fašističkoj Italiji i formirali brigađe za borbu, naši ranjenici osvajali su mesto. u bolnicama boreći se sa reakcionar=

ske, naši zbegovi formirali su tako svoj život da je on bio uzor discipline i snage naših narodnih vlasti, da ga niko nije mogao slomiti ni podvrći tuđoj komanđi, jugoslovenski patrioti dizali su pobune u takozvanoj kraljevskoj vojsci i prilazili narodnooslobođilačkom pokretu. Naši iseljenici u Americi borili su se protivu reakcionarne štampe i propagande, skupljali obilatu pomoć za našu oslobodilačku i revolucionarnbu borbu. Divan je primer u ovoj knjizi o.jstarici Evi, Lalić koja piše: »Šaljem vam deset dolara za našeg Tita. Svaka kap

_njegove krvi posvetila se. milion, puta

i mlijeko njegove majke koja ga je dojila. Ja se ponosim. herojskom., borbom našeg naroda, našeg Tita i naših partizana i samo mi.je žao što sam

_ blizu groba u. svojopj,67.gođini i Što

većma ne mogu doprinijeti ovoj junačkoj borbi moje braće i sestara« (Dnevnik III, strana .210.) Slavni su primeri, a to su samo neki od bezbrojnih, koji govore o tome šta je Korđun dao za vojsku u žitu i drugim namirnicama u četvrtoj godini oslobodilačkog i revolucionarnog rata (strana 245), o Dalmaciji koja je dala preko 56 miliona kuna Zajma narod-

- nog oslobođenja i tako dalje, To je

u osnovi bio izvor is'koga se u našoj zemlji, vršilo snabdevanje naših. boračkih snaga. Ali, ono što je narod

– najviše dao, bile su baš te boračke

snage za koje je narodni pesnik našao prekrasne stihove: „ . Ja sam Tita dobro đarovala! Dva mu brata u brigadu dala. ; Deđijerova knjiga pokazuje izvan-

| redno, dokumentovano da pokrovite~

lju i organizatoru informbiroovaca

_ SKP(b)-u i vladi Sovjetskog Saveza

nije bilo nepoznato kakvu natčovečansku borbu vodi čitavi naš marod i u

- kako teškim uslovima, a ipak mu to · nije ništa smetalo da zemlju takvoga · naroda, koji'se sa slobođom venčao i

naši lju- .

se događalo u. Jugoslaviji. Pomenu= ćemo samo nekoliko od tih primera, Onda se SKP(b) obraćao nama kao »srčanim patriotima Jugoslavije« i govorio nam: »Vaša borba za slobodu

| i nezavisnost domovine služi Svim

porobljenim narodima Evrope kao primer koji ih oduševljava«, Onda je naš, narod nazivan herojskim, njegova armija viteškom, armijom. koja se samopregorno bori protiv fašističkih osvajača. Onda je i Staljin govorio

da »Herojska borba :bratskih jugo-

slovenskih naroda i njihove slavne Narodnooslobodilačke vojske protiv nemačkih osvajača izaziva „đuboke simpatije „naroda Sovjetskog Saveza i služi kao primer, koji nadđahnjuje

·sve porobljene narođe Evrope« (stra-–

na 128). Onda je i »Pravda« govorila

_ da je »Napad Nemaca slomljen otpo-

rom herojske vojske maršala 'Tita« i čak pomalo pravila hvalospeyv o tome kako »Herojski sinovi jugoslovenskog naroda sveto ispunjavaju 'svoj dug zaoštravajući borbu protiv fašističkih zavojevača« i dođavala da su se jeđi-

nice naše. vojske proslavile »svojom . muževnošću i hrabrošću, ali njima

nedostaje oružje«, To. je bilo u ono vreme kada je čak i VJko Červenkov morao da s, revoltom govori O

»užasnom zločinu hitlerovaca, bugar„ skih agenata, Zajedno s

Nemcima, zajedno. s banđama Neđića i Mihai-

| _loVića, oni divljaju, pljačkaju i ruše jugoslovenske gradove i sela. Bugar-

ske vojne jedinice zamenjuju nemačke divizije koje. Hitler odmah šalje

ma sovjetsko-nemački front«& (fusno-

ı iz arnglo-američke.voj~

ta, strana 187).

Kakva neutoljiva srdžba mora obuzeti svakog našeg čoveka kad saZna ili kad još jedanput iz ove knjige pročita kako su teške i krvave borbe naše jedinice morale voditi u Srbiji sa- Nemcima, neđićevcima, četnicima. i možda, najupornije sa bugarskim jedinicama, kako su se morale povlačiti samo zato što im nije bačena municija, Koliki bes mora obuzeti svakoga od onih ljudi koji su učestvovali u, tim jedinicama, kađa se seti da je bomba bila jeđino sredstvo kojim se morala vršiti: ofanziva ili odbrana čekajući iz dana u dan

- kada će doći. avioni sa municijom! A

tada ne samo da su zapadni saveznici uporno odbijali da pošalju tu pomoć

.jedinicama koje su prodirale u Srbiju (II i V divizija), već ni Sovjetski

"Savez nije pružio nikakve pomoći. A

„divizije su od Valjeva pa do Berana

vodeći svakodnevne borbe nosile na ·

- Bvojim ramenima stotine ranjenika i nisu dozvolile da ijedan padne u ruke neprijatelju, i istovremeno su VO-

dile sa sobom” i* obezbeđivale misije koje su napustile. Dražu Mihailovića i vraćale se u London. U to vreme, kao i ranije što su činili pretstavnici Sovjetskog Saveza, general Kornejev

„zadovoljavao se time đa biranim re-

:čima pozdravlja druga.Tita »kao naj-

talentovanijeg. organizatora. ii rukovođioca Narodnooslobodilačke vojske herojskog „jugoslovenskog “'narodđa«, Tako su i drugi delili pohvale a istovremeno i savete da se za snabdeva– nje pobrinemo sami i da nađemo izvor kođ neprijatelja ili đa pričekamo dok prođu »tehničke teškoće«. Ali ipak je i tađa jedan od učešnika iz

. sovjetske vojne misije morao uočiti

jednu od najtipičnijih crta druga Tita. On je tada pisao: »Nekoliko meseci smo živeli i radili u meposrednom susedstvu s maršalom Titom. Mi smo ga videli pod svakim okolnostima. On ima sposobnost da u svima, čak i u najtežim uslovima, zadrži prisustvo duha, čvrstinu, vedro i veselo raspo~

(Naš'avak na četvrtoj strani)

| OP 9 i JOCA Ma UA 2. . . MR BAT - ~ 70 p 0. ci 3 Drugi bataljon Četvrte proleterske br igade ulazi u Berane krajem 1943

j: {

ı |

REVIZIJE

Ne postavlja se danas problem li- .

_ jepog & ciljem da se ono samo traži i zbog toga što je feško naći stvarno lijepo u bogatstvu savrem2nih zOiVvnnja. Jer čovječanstvo je bilo i ostalo uvijek sposobno da ga osjeti, otkrije i istakne, Niti se postavlja problem lijepog što moment savremenosti zahtijeva radđikalniju reviz.ju odredaba 3ijepog i uvođenje »novih« kompone=

„nata u kriterij lijepog. Jer revizija plodonosnog jezgra , estetičke . misli stvarnog na istorijskom putu čovje= čamstva, a vršena u ime apsolutizovanih mačela savremenosti i pragmatičnosti, zapostavlja cjelinu humanističkog procesa i ništa novo u smislu progresa ne stvara, nego &amo podriva. i razgrađuje dragocjeno idejno na&lijeđe, Nego se ovaj problem postavlja zato da se danas, kada svakovrsne bure potresaju čovječanstvo i njegov put u-socijalizam, kađa negativne ten= dencije u jednom; dijelu socijalističkog svijeta obilato rađaju antimarksizam — odbrani stvarno lijepo od svakojakih izvrtanja, da ee pokaže njegova revolucionarna, osnova i revolucionarni potencijal razvitka. Treba povući najoštriju granicu između stvamo lijepog i lažno lijepog, treba pokidati sve vještačke komce koji ovo posljednje vezuju za marksizam-lemjinizam. Naše.'vrnijeme to imperativno nalaže. Jer revizija koja se vrši u savremenoj sovjetskoj eštetici pod egidom marksi-

.mma-lenjinizma izobličuje i pojam i pretstavu lijepog i uopšte humanističkog. |

Bistetička. misao dostigla je — suđeći po izjavama mehkih sovjetskih estetičara — najviši stupanj i obezbijeđila sebi pravo za sve savršeniji i plodniji'razvitak jedino u Sovjetskom Savezu. Ali se postavlja pitanje i vrijeme ga maše sve snažnije ističe: da li je sovjetska estetika kao eminentna nauka koja traži i obrađuje lijepo stala nasuprot wWlabostima svoga. tla, stvarnosti,'đa li ih je, bar označila? I kako ona gleda u budućnost čovječanštva? Ne, sovjetska estetika nije s revolucionavnim ~ riterijem. #rilazila,

"| ogtvaxnosti "i pomagala u: otRčivanju |P

njenih slabih: strana, ona je očigledne slabosti proglašavala. vrlimama. Tako su neki savremeni sovjetski estetičari, koji upravljaju koncima teoretske mi! sli u: oblasti estetike, do najveće mjere pomutili pojam lijepog, ulivajući u nj oznake 'koje mu nisu niukom slučaju svojstvene, nego su mu čak i oprečne, A što se tiče pogleda u budđućnost koji otvara ovakva nauka, može se smjelo reći da je on. znafno siromašniji i ograničeniji u poređenju 8 pogledom Maksima Gorkog, pa iu poređenju s pogledima „velikih ruskih klasika prošloga vijeka, U domovini plejade · velikih umova čovječanstva Puškina, Bjelinskog, Černiševskog, Tolstoja, Čehova i drugih koji su dali onako dragocjene priloge sovjetskoj literaturi i estetići uopšte, čijim je djelima i imenima obiliežena čitava jed> na epoha, estetička misao nije eVoluirala, nije pošla ni koraka maprijed po- 'sljje smrti Gorkog, Zapravo išla je na niže, nazad, vjerno odražavajući slabosti svoga tla, uzalud tražeći u njima „reflekse lijepog. Mnoge plemenite is= kre koje je zapalio Maksim Gorki gaBe se na· onom istom zemljištu otkud su avijetlile čitavom svijetu. Najljepše i čovjeka najdostojnije riječi čuli smo posljednji put od Gorkog. Kasnije, njegove riječi su u SSSR sve više lišavali akcione humanističke sadržine, prebojavali ih na stotinu načina, prilagođavali njihovim živim suprotnostima i takve uzimali za. osnovicu »revolucionamog« pokliča: »Samo čovjek iz Hamana mogao je sagrađiti prese za vječnost«, 'Čudne razmjere uzela je revizija u oblasti estetike. Njena idejno-teoret= ka osnova postala je praktična poli-

tika sovjetskog rukovodstva. Sovjet~ .

ski estetičar N,. Parsadđanov ovako obrazlaže jeđan od osnovnih „principa socijalističke estetike — princip partijnosti: · »Braniti princip boljševičke partijnosti lu umje*tbn._ti — to znači izražavati imterese. sovjetskog marođa, koji građi Romu nizam, rukovoditi se u svom rađu politikom boljševičke partije, stvarati patriotska, potpuno narodna, Visokoiđejna, visokoumjetnička djela, posvećena aktu= elnim temama maše stvarnosti«.

I dalje: :

»Politika boljševičke partije je jeđina vjema naučna tačka gledišta koja izražava interese radničke klase, koji se poklapaju s interesima svega radnog naroda, koji se bori protiv KkaDpitalističke eksploatacije, sa interesima svih koji se bore za socijalizam 'i đemokratiju«, (»Iskustvo« br. 3/1949. članak »Značaj knjige V. IT. Lenjina« Materijalizam i empiriokriticizam« u borbi se dekađentnom estetikom«).

. Dakle, socijalistička estetika treba da se rukovodi politikom boljševičke partije, a politika boljševičke partije

„je, uvjerava Parsadanov, »jedina vjer-

Pa naučna tačka gledišta koja izražaIva interese radničke klase«, Sve je 1og'čhi »obrazloženo«, Pr'ziva nema, Politika i estetika — jedno je u drugo toliko uraslo da se i najkomplikova= niji problemi ove posljednje rješavaju u neposrednoj svjetlosti prve, Ide to ii do poricanja estetike kao. relativno šamostalne nauke, dc njenog svođenja

„na običan instrumenat državne politi- ..

vl ps i

LIST IZLAZI JEDANPUT NEDELJNO. | O

paaa u aga "bik i ai ado: dopadne gi

ESTETIKA POD UDARCEM MARKSIZMA Čedo KISIĆ

ke kao što je: to slučaj'i sa ostalim

formama ideologije. Tragične posljedi- Sada .

ce takvog stava su očigledne, dnevno političko mjerilo postaje pret postavka za ocjenu vrijednosti jednog umjetničkog djela. Ovo mjerilo sve više uzima na sebe funkciju metoda 5so= socijalističkog realizma, No ne bi se moglo mnogo šta primijetiti cifiranim formulacijama, kada ·bi one mogle izdržati sudar sa onom istom stvarnošću, koju tako upormo i bez rezerve uznose. Nama je sasvim jasno danas, na pr, da se politika boljševičke partije ne poklapa s interesima svega radnog nmaroda, »svih koji se bore za socijalizam i demokratiju«. Jer, u ime kojih interesa i kojih marksističkih principa „jedna velika 6ocijalistička zemlja organizuje i vodi bezobzimu borbu protiv „jedne male socijalističke zemlje, pripisujući joj sve moguće grijehe kojih mikako ne= ma na vidjelu i koji se nikako ne mogu dokazati? Tvrditi da je. takav stav sovjetskog rukovodstva »jeđina vjerna naučma tačka gledišta« i personificira= ti u njemu interese međunarodnog radničkog pokreta, interese socijali"ama uopšte, — Žžalostan je paradoks. A još je žalosnije ugrađivati temelje estetike u takvu kaljužu i pokriti spoljašnost marksističkom simbolikom, pa

ti da je teoretski fundatent 'S0- ove druge mogle bi se citirati riječi

vjetske estetike — lenjinska teorija odraza,

pojava u socijalističkom društvenom organizmu, Ona je oruđe istine, a ne borbe protiv onog što joi je suštinski blisko, čemu ona svojim duhom potvr>đuje pravo na Život. eš Savremeni sovjetski estetičari rađo dokazuju svoje materijalističko gledi-

šte formulaoijama o orgamskoj vezi e" gtetike i stvarnosti, U svojoj stvarnosti

oni sve vjde lijepim. »Lijepo — to je

naš život« — patetično uzvikuju jedan za drugim pretstavnici zvanične estetike. Pa ako se u tom životu ' pojavljuju i otvorene antihumamističke tendencjje, alto u taj život spada i borba tiv jedme socijalističke zemlje:onda”je i takva borba lijepa i &va &redstva, od klevete do pritiska, i ona su lijepa. A nazvat je »naš« jer služi ostvarenju praktičnih ciljeva sovjetske politike, a ova — stalno naglašuju estetičari — vodi ka komunizmu. Da se tu srozavaju komunisftička načela na mivo pragmatičnih, to ni najmanje ne uznemiruje savjest sovjetskih estetičara, Samo možđa' u sebi, u svojoj duboko zakopanoj ličnosti smiju razmišljati o tome da veliki iđeal čovječanstva — komunizam nema ništa s pragmaftizmom, sa utilitarističkim gledanjem na čovječansko u čovjeku.

Zanosno uzvikivati »lijepo — to je naš život«, misliti pritom na život koji vodi u komunizam a mnekomunistički se odnositi i prema: jednoj socijalističkoj zemlji i narodu i &Ve to'nazivati putem u komunizam — to je taj žalosni galimatijas iz koga nikako nije moguće izvući stvamo lijepo. ! To je takva protivrječnost koja potire lijepo. Ono što trudbenici sovjetske zemlje svojim naporima i radnim elanom &tvaraju i što čini osnovu lijepog, to sovjetsko informbirovsko rukovodstvo &vojim postupcima, bilo unutra ili vani, na djelu razgrađuje i tako razbija cjelovitost ijepog.

I stoga u borbi sovjetskog rukovodstva: protiv socijalističke Jugoslavije estetika ništa ne može naći lijepo, ako, hoće da ostane nauka u marksističkolenjinističkom. smislu riječi; Ona ga može: naći samo na suprotnoj strani, tamo: gdje se vodi principijelna. borba sa socijalističkih pozicija, gdje &tvar– nošt demantuje neistine. Markističkolenjinistička estetika ne može niukom slučaju proglašavati švojom kategorijom i braniti dđehumanizirano lijepo, na čemu nastoji zvanična estetika ko-

kursa u Sovjetskom Savezu. Ta estetika je stala na gledište: lijepo — to je naša sovjetska stvarnost, sve što pripada njoj, priroda i ljudi; sve što je »zagranično« nije u najmanju ruku na visini »našeg«, ono jp najčešće tuđe »našem« a ako mu se ne podvrgne i počne da traži nešto novo, pa bilo ono po 6suštini socijalističko i progresivno i odgovaralo ono duhu marksizma-lenjinizma, ono se ođbacuje i proglašuje idealističkim, „Ršosmopolitskim, „reakcionamrmim, fašističkim itd, S jedne strane — krajnja »plemenita« širina za sVTstavanje u lijepo svega onog što je »naše«, s druge strane — krajnji zazor od »inostranštine«, »Svoja« &tvarnost je sva izvedena na vrhunac lijepog. Ovaj bezoblični, neulovljivi i &veprisutni predmet lijepog nije materijalistička nego Vvulgarno-materijalistička tvorevina, koja neutrališe lijepo. · A neutralisanje lijepog briše umjetnost kao specifičnu logije. . i J | j Da, ipak, sve tamo nije lijepo i da se i poslije 30 godina socijalizma dešava ono što ga kompromituje i što pokazuje svu ščteinost. birokratskih tendencija jasno svjedoče ove riječi u uvodniku februarskog (3) broja »Boljševika« za 1950 g.: SY

0 „Na mastancima altiva, na plenumima ·

-i{ OL komiteta, na raznim savjetova». Fr

· jih razvojnih tendencija. Pa ipak,

Lenjinska teorija odraza za- · ” pravo je živa negacija takvih bolesnih

ja:ide po tragu današnjeg političkog ·

formu društvene ideo- |

ima neki rukovodioci dozvoljavaju 56» .

| PRIMDRAK 7 8 DINARA |

| bi da prekidaju one koji istupaju s kri

tičkim primjedbama, zbunjuju govorniks mnogobrojnim replikama, stvarajući na taj način homdgaću altiačtju (EB proširivanje ·boljševičke kritike i samokri« tike«. i H. MLS alal Dakle, kao što se vidi, radi se o pojavi koja je tipična ne samo po svojoj masovnosti, nego i po rezultatima svo„mi u politici mi u estetici toj” pojavi nije najavljen rat, nisu preuzete mjere za njeno korjenito uništenje, „Formula »lijepo — to je naš život« žilavo je branila pravo na opstanak, ~

ta o

U diskusiji koja je vođena mneđavno u SSSR-u o pitanju projekta programa kursa markističko-lenjinističke estetike ispoljile su se sve slabosti bi rokratskih tendencija u oblasti umjetnosti. Zapravo opšti birokratski sta-= vovi koče stvaralačko rješavanje takvih pitanja kao što su: odnos estetike i teorije umjetnosti, estetike i teorije saznanja, &adržine ideala šocijalističke umjetnosti itd. O tome najbo= lje govore filozofski i književni časopisi koji obrađuju pitanje estetike (Pitanja filozofije br. 3/1948 i đrugi, Čak nema saglasnosti ni u pitanju predmeta estetike. Za jedne estetičare predmet, estetike je umjetnost, za

„druge — stvarnost. Jedni vide stvar-

no lijepo u umjetnosti, drugima je lijepa sva 6ovjetska stvaranos., Za

Anatola Fransa: »Sve nam izgleda li-

jepo u onom što volimo i ljuti nas kad

nam se ukazuju mane naš,h idcla«. 'Prvo stanovište (predmet estetike

. je, oblast umjetnosti) nosi ećkskluzivi-

stički pečat i u srodstvu je sa idealističkom estetikom, „Drugo stanovište oslanja se na Černiševskog, na njegove poznate riječi: »Lijepo — to je život«, Ovo stanovište je položeno u temelje zvanične — iako još nerazrađene — sovjetske estetike, Istina, gledi= šte ·Černiševskog pretrpjelo je u 6ovjetskoj . varijaciji izvjesnu, izmjenu, odnosno dopunu: unesena je odredba »naš«.

Traženje lijepog isključivo u umjet„nosti oštro. je kritikovao Černiševski u svojoj poznatoj disertaciji »Estetski odnosi umjetnosti prema stvarnošti«, O.tome Rozental piše slijedeće:

»Polemički zaoštravajući pitanje on (Čemiševski — K.) je govorio da je za njega prosta „živokMa radost čovjekova draža i poetičnija od svih mramomih Venera, jer prava umjetnost ne može i nije u pravu da se tuđi od onog »što hođa po zemlji«, (Rozental: Filozofski pogledi Čemniševskog, str, 292).

Čemiiševski je takvim svojim sštavom, koji proističe iz filozofskog pogleda formiranog na izvoru rezultata prethodnog razvitka društvene m.sli u Rusiji a takođe i najnovijih pozitivnih rezultata o razvitku zapadno evropske filozofije (Hegel, Fojerbah) — Rozen= tal besumnje utvrđivao mator,jalutičke temelje estetike, Njegovo stanovište pretstavljalo je snažan uđarac idealizmu u estetici, On» je imalo i čvrstu humanističku podlogu, koja neođo= ljivo izbija iz njegovih riječi o Ljepom: »Oslećaj koji izaziva u čovjeku lijepo

Je svijetla rađost koja sliči na onu koja

nas ispunjava prisustvom nama milog

bića... Iz toga slijedi đa ı lijepom ima nešto milo, drago našem srcu, Ali to »nešto« treba da bude nešto izvanređ.io sve-

obuhvatno, nešto što je sposobno da u-

zima najrazličitije forme, nešto tzvyanred-

no opšte...« (Estetski aodđnosi umjetnmsti

prema stvarnosti). | _ Černiševski u borbi protiv ideališta 'pledira za život. On čvrsto povezuje lijepo sa životom, a život ne skučuje, nego mu pretpostavlja izvanredno široku ošnovu, On govori o izvanrednoj sveobuhvatnosti, o sposobnosti za uzi« manjem najrazličitijih formi, o izvan rednom opštem kao bitnim određba= ma stvarnog života. Misao Čern.čev“ kog sadrži jake materijalist:ćke ćlemente, ali ona još nije istorijsko-ma-

terijalistička u marksističkcm smislu, ·

Ona više istražuje „emocionalno-pri= rodnu „stranu lijepog nego njegovu društveno-istorijsšku sadržinu, njegovoj koncepciji lijopog — mnoštvo humanističkih zrna, mnoštvo varnica istine, ali cjelovite istine nije mogla. biti zbog nesagledane cjeline humani= stičkog procesa, čemu je objektivni · razlog nezrelost društvenih uslova U Rusiji toga vremena.

Upravo na tu uporišnu tačku esšteM tike Černiševskog oslonila še savreM

mena estetička teorija u SSSR wu, preti hodno znatno osakativši misao velikog.

revolucionarnog „demokrate, Pitanje.

" osjetljive kategorije lijepog jednoštava

no je riješeno naoko neznatnom mo“ difikacijom Černiševskog, koja je bil »neophodna«. Svakako su tvorci la ske formulacije lijepog u &ovjetš · estetici pretendovali na to da svaka riječ te formulacije izriče istorijskomaterijalističku suštinu svoga pojma (»lijepo to je život kojim mi koji vođi u komunizam«). je stvorena j e a kate gorija lijepog. Jer je revolucionarnu sadržinu istoričnosti kao konstitutivnu oznaku pojma lijepog zamijenila dđete tička „određba usmjeren bee i druš o-istorijskog procesa, odn

koja 6e može u beskonačnost ponav-=

ljati, a nikad ništa stvaralačko ne u~

nositi. ni u teoriju ni u praksu. “(Nastavak na trećoj strani)

Otudau

živimo a