Naša stvarnost

112 | NIKOLA PALIĆ

(u Jugoslaviji već u 31 godini). Kamo? Da li je on poslao u meGđuvremenu preduzehnik? ili je odvojio koju paru da sada veselo, zadovoljno živi kao renfijer? Tako lako se ne napušla u ovom svelu tegobni put proletferskog živola (sem u romanima i filmovima). Proleter živi od svoje radne snage i ne prima za nju više nego šlo mu je pofrebno za održanje živola. Ako je radnika nestalo, onda znaile da nije poslao ni fabrikant ni renfijer: on je umto, ili u najbolju ruku poslao invalid. ·

... 40 godina života pretstavlja prelom u životu radnika... posle 50 godine ima ih u svemu 4%/ (u Jugoslaviji 2"), buržoazije 11,6%0 (stanovništvo Jugoslavije 9,0%%) dakle frostruko više.

U iom osvellenju feškog položaja nemačkog radnišiva poslaje i jasnija slika stanja u Jugoslaviji. Naročito je teško stanje fekstilaca, dakle radnika u onoj grani indusirije koja se u poslednje vreme naglo razvijala. A veliki procenat obolevanja i smrinosti radništva ove grane dokazuje da nije slučajno šlo su u ovoj grani zaposleni u velikom broju mlađi radnici po godinama. Oni svoju mladlost brzo ostavljaju u ovoj indusfriji. Prosečna dužina živola je fakođe važan elemenat kod upoznavanja položaja radnika a u vezi s fim i uslova razviika jednoga naroda. Što su uslovi rada i života bolji, sređeniji, ljudi doživljuju tim veću starost, prosečna dužina živofa je fim veća i obrnulo. Ne postoje sfafislički podaci koji bi prosečnu dužinu života moogli da ilusiriraju za duži period. Moramo se zadovoljili podacima za period od 1933–35. Prosečne godine živola muških radnika su 29,73, ženskih 27,41, prosečno 29,13. Prosečna staros! ukupnog slanovnišiva je 1931 Godine bila još niža i fo za muške 25,72, za ženske 27,11, prosečno 26,42. Međulim freba istaći da u broju ukupnog slanovnišiva ima 4,8 miliona dece do 14 godina, koja u slafistici prosečnog živola radnika ne dolazi u obzir, odnosno ne u folikoj meri. Pravilnije će bifi upoređenje sa prosečnom sfarošću slanovništva između 15 i 74 godine koja iznosi za muške 35,47, za ženske 36,89, prosečno 36,18. Iz ovoga vidimo — · pod prefpostavkom da je prosečna slarosi radnišiva istovremeno i njegovo prosečno frajanje života — da radnici žive manje no oslali deo stanovništva i fo za 20% ispod prosečnog drušivenog frajanja živola. Naročilo je velika razlika kod žena. Život radnika je za 7 godina kraći, ne od života poslodavaca, jer o fome nemamo podala– ka, već od ukupnog stanovništva. Možda usled naročile rase? Ne. Odgovor nam daje sledeće upoređenje: od 100 smrtnih slučaje= va od ukupnog slfanovnišiva uzrok je fuberkuloza sa 13,5 /0, a kod radnišiva 46,0. Isti uzroci koji deluju u pravcu fakovoq širenja tuberkuloze dovode i do jakog skraćenja života. A fuberkuloza je eminenino socijalna bolest, čiji izazivači sa naročifom ljubavlju daju prednost! stanovnicima mračnih i vlažnih šupa i prašnjavih radionica, hronično nedovolino ishranjenim ljudima itd.

Uslovi rada su dakle i koji u prvom redu određuju trajanje šivota najamnog radnika. Kiš je zabeležio da kuli isfraje u svom