Nova Evropa

Životni uvjeti Britanske Imperije isto su tako složene naravi kao 1 istorijski uzroci njene ekspanzije. Ta složenost izvire iz one tipične britanske osobine koja svim britanskim uredbama udara žig organskoda rasta: Novo ima pravo da zamiJeni Staro, ali mora da se bori s njim i da da u životu samom nadvlada, U toj integraciji konzervativizma i liberalizma leži tumačenje one kontinujirane, takoreći Žživolike, evolucije svih britanskih stvari, A to podražavanje organskome rastu u prirodi uzrokuje i prividnu složenost cjeline, Tek u skupnosti svih razvojnih faza, tek u pregledu svih istorijskih fakata, osjeća se cjelishodnost i jedinstvenost, Bez istorije se Britanija ı njena Imperija razumjeti ne mogu,

Predaleko bi nas odvelo, da stanemo nizati istorijske karike koje su dovele Britansku Imperiju do njena današnješ stanja, Već sami naslovi poglavlja dali bi omašnu svesku. Biće dovoljno, za ovu priliku, da nabacimo tek nekoliko alforističkih бога o uzrocima britanske veličine,

Kao polaznu tačku anglosaksonske ekspanzije, valja ponajprije promotriti britansko otočje, koje je sa svim svojim prirodnim preduvjetima stvorilo naciju sposobnu za izgradnju imperije, Otočni značaj teritorije naglašavan je već nebrojeno puta kao prednost za odbranu jedne države: more preuzima ulogu odbrane granica i štedi tako narodnu snagu. Ali ta prednost ispoljila se u Britaniji tek onda kad su nestala unutrašnja trenja, bilo plemenska i vjerska bilo politička; a taj Je momenat nastupio tek kad je, nakon dugih krvavih sukoba, postignuta potrebna mjera nacijonalne i političke homogenosti, Otočni položaj po8odovao je pospješenju toga procesa svarivanja homogene nacije, a krajnje zapadni smještaj u Evropi oduzeo je pojedinim primarnim rasama mogućnost da tome procesu izmaknu seobom na zapad, To se tiče naročito Kelta, čija je uloša u rasnoj smjesi vrlo važna, mada oni kao samostalna rasa manje dolaze u obzir,

Vlažna i opora, ali ipak zdrava, klima otočja unijela je naročite odlike u karakter nacije, Tu je samodostatnost, izdržljivost u različitim podnebljima, odmjerenost pokret4, i paralelno s time neka izvjesna inercija i smirenost duha (koja bi bez keltske primjese bila možda još i veća!), — vrlo važna za stvaranje politički upotrebljiva puka, i zapravo glavna komponenta britanskog фуаглоб 1 ргебедпоб shvatanja stvari · (short views of things«), bez suvišnog obilja ideja i kontemplativnosti. Tako je svaren tip, kao predestiniran za politička stvaranja, discipliniran u svakom pogledu,

Sili (Seeley), jedan od najstarijih pisaca o britanskom impe-

rijalizmu, negira primarno postojanje ideje da bi se stvorila imperija. Iz životnih potreba satkala je istorija

102