Nova Evropa

raznih klasa, dobili bismo različite odgovore, Drugačije se odgovaralo na to pitanje u vrijeme revolucijonarne romantike iz prve polovice XIX vijeka, drugačije u doba stvaranja nacija ognjem i mačem; drugi odgovor daje seljak, drugi gradjanin, drugi intelektualac, drugi radnik, a opet drugi njegov poslodavac-kapitalist, Svaki sebi drukčije predstavlja idealan tip nacijonalnog čovjeka, a područje na kojem se poklapaju njihove predstave vrlo je ograničeno, Uslijed toga, time što se neko formalno priznaje nacijonalistom, nije Još mmogo rečeno; potrebno je bliže odredjenje,

Nije danas dosta, da nešto nosi nacijonanu etiketu i da bude izvikano kao »nacijonalni zahtjev«, pa da se to primi bez diskusije, Tačnije rečeno, zahtjev koji se postavlja kao nacijonalan, i kojim se nastoji uzbuditi nacijonalan osjećaj, mora se podvrći kritičkom ispitivanju, Nijedna Копсерсја пе može. imati monopol na nacijonalizam, jer isključivo prisvajanje nacijonalizma i odricanje prava kritikovanja i mišljenja dovodi до toga, da izvjesna koncepcija nacijonalizma postane pomalo neelastična, da se ukoči, te da je život naroda prijedje, — ona se: preživi i ostane puka forma bez sadržaja, Sazreli, iskristalizovani, prosvjećeni nacijonalizam dosta je Jak da podnese kritiku; narodi nisu više tako mnajivmi i neiskusni da vjeruju, da je sve ono Što im se servira kao »nacijonalni interes« uistmu njihov nacijonalni interes, U legitimističkoj Evropi bio je nacijonalni princip revolucijonaran; u Evropi organizovanoj na nacijonalnoj. osnovi, on čuva svoju pobjedu i postojeće stanje: postao je gotovo konzervativan, I zato. biva, da raznolike reakcijonarne. sile unutar pojedinih narod4 iskorišćuju i zloupotrebljuju nacijonalizam za svoje reakcijonarne ciljeve; amo spadaju one Veze nacijonalističkih pokreta s krupnim kapitalistima koje smo spomenuli, I to je upravo karakteristično. za nacijonalizme u Evropi. A. ove dvije stvari treba tačno lučiti: pored ostataka romantičarske koncepcije nacijonalnog osjećaja, traži se зада 1 гасђоnalno i kritičko ispitivanje bitnih živoinih imteresa i potreba: narodA, — oni su materijalna baza na Којој se stvara nacijonalni osjećaj i macijonalna svijest,

Nameće se pitanje: da li postoje zajednički životni interesi, i potrebe nacije kao cjeline? Jakim argumentima zahvaćao је Marks u ovu temu, tvrdeći da je vertikalna piramida macije raspuknuta u dva sloja, dvije klase — wu izrabljivane i izrabljivače, Kasnije su se i drugi bavili tim problemom, pa pokazali, da se jednostavnim zbrajanjem ne daje riješiti pitanje nacijonalnog interesa, Pretpostavka liberalizma, da je nacijonalni interes zbroj individualnih interesa pojedinaca, takodjer se ne daje: održati, Problem je mnogo zamršeniji, jer se interesi pojedinih socijalnih klasa, pa i pojedinaca, često sukobljavaju ili poništavaju, Zajednica interesa svih slojeva naroda kao cjeline relativam

311