Nova Evropa

Hrvatskosrpska koalicija, (Povodom dvadesetipet godin4 od njena postanka.)

Osamstotina-i-šesnaest godina, od 1102 do 1918, kraljevina Hrvatska i kraljevma Madžarska sačinjavale su državnu zajednicu, Nakon izumrća doma Arpadova, Madžari su birali za kraljeve inostrance, te tako otvarali vrata tudjinstvu koje je namijelo velikih šteta i Madžarima i Hrvatima, i svim narodima zemalja pod Krunom Svetoga Stevana, Od dodine 1527, pa sve do 1918, mjesto madžarsko-hrvatskih kraljeva zauzimali su austrijsko-hapsburški madvojvode, koji su u роsljednjim stoljećima redovno mosili i čast careva Saveza Germanskih Državiš, kojemu su pripadale i kraljevina Česka, pokrajine Moravska i Šleska, slovenačke zemlje Kranjska, Gorička, Koruška, i Štajerska, te Istra, Glavni cilj hapsburške politike bijaše, da germaniziraju Slovene i druge svoje negerтпапзке пагоде,

Odbranu od germanizacije i madžarizacije Srbi i Hrvati nadjoše u gajenju narodne knjige, štampe, umjemnosti i nauke, poimence istorije, Rat bana Jelačića na Madžare dao je povoda očitovanju hrvatskosrpske uzajamnosti, naročito od srbijanske i crnogorske strane, Spaseni Carski Dom latio se tada starog, mudrog svog sredstva, obdarivši i buntovne Madžare i revnosne Jugoslovene i sve svoje narode ponovnim germanizatorskim apsolutizmom, koji je trajao od 1850 do 1860, i poremetio započela prosvjetno-politička nastojanja svih Slovena u Monarhiji, Nakon poraza i velikih gubitaka u Italiji (1860), car Franjo Josip zavede ustavni centralizam: kraljevine, nadvojvodine, vojvodine, markgrofije, i druge pokrajine, dobiše sabore sa malom pokrajinskom samoupravom, Kao drŽavni parlamenat važio je germanski »Rajhsrat« u Beču, Hrvatski i češki političari, kao Palacki i Štrosmajer, predlagali su lederalistično preuredjenje Monarhije po narodnostima, ali Carski Dom nije ništa htio znati o tom,

Ipak, Carskom Domu nije mnogo koristila njegova revnost око бегтаттасје, ni njegovo mprvenstvo medju vladarima Germanskoga Saveza, U svrhu da to vladarsko prvenstvo pribavi pruskim Hohencolernima, pruski ministar Bizmark zarati na Austriju, i nakon pruske pobjede kod Kraljičma Hradca (Koniggretz, u julu 1866), prisili je da izadje iz Germanskoga Saveza, Lišeni zaledja svojih sunarodnika u Germaniji, našavši se u manjini pred većinom Slovenš4, Madžar4, RumunA, i Talijana, Austrogermani ponudiše Madžarima da podijelevlast u Carstvu, Tako postade protivslovenska austrijsko-madžarska Nagodba od godine 1867, Hrvatskoj nametnuše та-

415