RTV Teorija i praksa

Roselini, Luis Bunjuel, Vitorio de Sika, Orson Vels. Za najznačajnije teoretičare filma među Jugoslovenima Ljubojev imenuje Dušana Stojanovića koji se bavio semiologijom filma i Slavka Vorkapića koji razvija kritiku teorije intelektualnog filma. Osim njih, na ovom polju prisutni su Vladimir Petrić, Branko Belan (sa vizijom dijalektike montaže) i drugi. Od otkrića kinematografa 1895. godine, kada je Luj Limijer ravnomemo snimao i emitovao pokrete na platnu putem filma, preko filmskih programa Zorža Melijasa (scenski pokreti), film je otvorio velike prostore Ijudskog doživljaja sveta. Stvaranjem Holivuda, od 1910. godine primat filmske umetnosti od Evropljana preuzimaju Amerikanci, a za dalji umetnički i komercijalni procvat filma zaslužne su velike i moćne producentske kuće (Vomen i Foks, Univerzal, Metro Goldvin Majer i druge), te možemo reći da su prvi filmovi sniraljeni u Evropi, ali osnovni elementi osobenog filmskog jezika, odnosno vizuelne kulture afirmisani su tek na sevemoameričkom kontinentu. Međutim, utemeljivači nauke o filmu potiču sa evropskog područja, tačnije iz Italije, a kao najznačajnije u ovoj plejadi Ljubojev navodi Riđota Kanuda prema kome je film kao sedma umetnost u sebi pomirio sve druge umetnosti. Kanuda se posebno bavio pitanjem fotogeničnosti filmske slike, odnosno slikom kao najznačajnijim delom filmskog jezika. U važne teoretičare filma autor übrajazlnn' Ažela kao utemeljivača filmske estetike, Luja

Delika, Leona Musinaka, te Dušana Stojanovića. Među ruskim teoretičarima pokretnih slika izdvajaju s e Jurij Tinanov, Viktor Sklovski, Sergej Ezenštajn, te Ljev Kuljišov, čiji su umetnički angažmani na tragu literamog formalizma. Poglavlje o filmu Ljubojev zaokružuje analizom oblika stvaralačkog interpretiranja slike sveta na filmu. U tom smislu govori o dokumentamom i igranom filmu koji, opet, poseduje žanrove kao što su komedija, vestem i spektakl. Autor izdvaja savremeni film koji više nije moguće podvesti niti pod jedan klasični filmski žanr jer ruši klasične pristupe savremenoj dramaturgiji filma, ustaljene kanone filmskog pripovedanja i klasičnih oblika filmske predstave postojećeg. TELEVIZIJA - NOVO ISKUSTVO UMETNOSTI Nakon kratkog odeljka o radiju i radiofonskom stvaralaštvu čiju osnovu fonetske i akustičke vrednosti čini Ijudski glas, Ljubojev gotovo trećinu knjige posvećuje analizi televizije. Televizija je omogućila đa se savlada prostor kojim se prenosi slika na daljinu, ali je mogla da nastane tek razvojem elektronike. Dakle, tek kad su savladane velike tehnološke prepreke, odnosno tek kada je patentirana elektronska cev (Ferdinad Braun, kasnije Viljem Kruks, pa Vladimir Zvorikin) bilo je moguće ostvariti i otkriće analizatorske cevi koja rastače sliku na molekule različitih svetlosnih prolaza bez otpora do mogućeg emitovanja. Prvi

213