Anali Pravnog fakulteta u Beogradu

438

АНАЛИ ПРАВНОГ ФАКУЛТЕТА

ггроизилази да je извршење о року битан услов уговора. У обзир долазе два критеријума: a) критеријум момента настанка чињеница садржаних у појму природа односно околности посла и б) критеријум правнкх последила протека рока за извршење обавезе дужника. а) Критеријум момента настанка чињеница садржаних у појму природа ■ — околности посла. Овде се поставл>а питање у ком тренутку дужник мора знати да ће услед природе околности посла за повериоца престати интерес за закаснелу чинидбу или када дужник мора знати да се остављање накнадног рока противи природи посла, како стоји у узанси бр. 209, став 3. О. Y. Y обзир долазе два момента, Моменат закључења уговора или неки момепат по закључењу уговора. Мислимо да треба прихватити став да je за наступање правке последние права повериоца да по протеку рока изјави одустанак од уговора без остављања примереног рока дужнику за накнадно испуњење чинидбе релевантно сазнање обеју странака за неку од постојећих чињеница које улазе у оквир појма природа посла у тренутку закључења уговора. Поменути став има свој практичнн значај. Када дужник у моменту закључења уговора не би, нпр., знао да се евреи чинидбе противи остављање накнадног рока за испуњење закаснеле обавезе одн. не би знао у моменту заклучења уговора из еврхе чинидбе и других чигьеница да ће испуњење уговора услед евентуалне дощье бити за повериоца без интереса, онда би ову странку (дужника) погодиле последице које би често представљале тежак терет за њу, a које би она могла избећи неступањем у уговорни однос, да je знала за постојање неке од чињеница које улазе у појам „природа посла”. Тако се дужник, који би по закључењу уговора сазнао да се евреи чинидбе противи остављање накнадног рока, може наћи у ситуацији да објективно или с обзlгром на своје пословање не буде у стану да изврши своју обавезу у тренутку доспелости, услед чега ће га погодити знатно теже последице, до којих не би дошло да се тој чињеници не противи остављање накнадног рока, пошто би дужник по протеку рока имао право на накнадно испуњење дуговане чинидбе (став 2, уз. бр. 209). Оваквим решењем избегавају се злоупотребе странака.. Тако, када би једна странка уочила да друга, због објективне или субјективне ситуације у којој се налази, не би ступила у правни однос у коме не би нмала право на накнадно извршење задоцнеле престације, она би са овом закључнла уговор трудећи се при том да се не открију околности којима би се противило остављање овој странци накнадног рока за извршење закаснеле престације, да би, тек када овај буде закључен, другој странци ставила до знања околности ко ј има се противи остављање накнадног рока за случај доцње. Разуме се, овде претпостављеном мотиву дужника којн не би заклтучио уговор да je у тренутку заклучења уговора знао да се прнроди посла противи остављање накнадног рока, мора се признахи дејство, што ће имати за последицу исклучевье правила о одустанку од уговора на начин предвиВен ставом 3. уз. бр. 209. О. Y. Поменути разлози оправдавају заузети став да je једино релевантно сазнање дужника за чињенице које улазе у оквир појма природа посла