Gledišta

reče time zgranuti Sen Žist: „Revolucija se sledila”. Staljinizam, naprotiv, traje decenijama. Da li to znači da nije postojalo i da ni danas ne postoji nezadovoljstvo naroda tiranijom ili se sa više osnova može reći da ne postoje organizaciono-političke mogućnosti artikulacije nezadovoljstva? Ili je, pak, strah pred tiranijom podstican silovitošću vlasti i njenim iracionalnim elementima („volja za moć”), kao i ponašanjem strahotvoraca (paranoidni sadomazohizam i sl.) takav da već u korenu osujećuje bilo kakvo ispoIjavanje nezadovoljstva i otpora? Gde se u marksistički shvaćenoj strukturi društva može locirati strah? Pogotovo shema „baze” i „nadgradnje” pred ovom dilemom još jednom pokazuje svoju nemoć. Ili se, možda, treba vratiti kategoriji Ijudske prirode? Bez obzira na to kakve ćemo odgovore dobiti na ova pitanja, činjenice govore da je Staljinovu smrt nadživela inercija mašinerije viadanja koja je stvorena za njegova života. Nadživeli su ga ~mali Staljini” (Lukač). Ni Novotni ne bi pao, po mišljenju L. Mnjačka, on se mogao održati na vlasti sve do svoje smrti, samo da je bio malo veštiji (?!), jer ga je pomagao ceo partijski aparat, u stvari, jedini predstavnik moći u državi. 17 ) 'redominacija političke vlasti, a time i državnog aparata, ima za posledicu dominaciju birokratije kao socijalne grupe u društvu i partiji. Stalno narastanje ovog sloja i njegove moći postepeno je potiskivalo radnički i seljački elemenat iz partije pretvarajući jeu „partiju državnih Ijud i”. Tako je Žan-Pol Mara, zagovornik permanentne revolucije i prava naroda na revoluciju nazivao žirondince i sve one koji su, uplašeni neslućenim tokovima i ishodima revolucije, uzvikivaii da treba „zaustavi t i revoluciju!” 18 ). Samo u retkim trenucima, sporadično (1953. u DR Nemačkoj, 1956. u Mađarskoj i Poljskoj i sh), mase nadolaze na političku pozornicu da bi übrzo bile potisnute i vraćene u rezervate svog pasivnog trajanja. 19 ) tim rezervatima, lišeno legalnih mogućnosti dejstva na širem planu, radništvo vrši pritisak na pol itičku Ijušturu, zidove svojih rezervata, pri-

’') Ladislav Mnjačko. Ko nam ie izabrao Novotnog, ~NIN", br. 920, 25. VIII 1968. ’ ž ) Jos u francuskoj revolucjii ispoljio se problem kadrova revolucije i bLrokratizacije revolucionarnog pokreta. I tada su "mnogi borci pariskih sekcija koje nije poticala samo arabicija smatrali da je normalno da dobiju mjesto (u državnom i partijskom aparatu N. P.) kao nagradu za svoju odanost. v . Porijeklom iz najširih narodnih slojeva i najvatreniji sankiloti u pocetku su sačinjavali najborbeniji dio revolucionamog kadra. Njihov položaj i sam uspjeh u njihovu poslu iziskivali su da budu placcm. . . Ti borci pretvorili su se u službenike utoliko poslušnije ukoliko su se vise bojali da će izgubiti dobijeno mjesto. . . Najsvjesniji elemenr: iz narodnog pokreta ušli su u državni aparat i ojačali revolucionamu vlast. Ali to je izazvalo slabljenje narodnog pokreta i promjenu odnosa sa vladom. . . Birokratizacija je postepeno paralizirala kritični duh i politicku borbenost masa." (A. Sobul, Francuska revolucija, izdanje "Naprijed" Zagreb 1966, str. 322—323). ’ 9 ) Vidi: Milan Mirić, Rezervat za riječ i akciju, "Razlog , Zagreb 1967, br. 52/53.

1343

GRANICE VLASTI I MOGUCN OSTI SOCIJALIZMA