JUS standardizacija

BROJ 1 — AVGUST 1950

ko standardnih tipova, razumljivo je da se taj iz-

bor ne vrši samo olako. Standardni tipovi se izme-

đu postojećih tipova ne izbiraju siučajno, vec je to plod veoma brižljivog kolektivnog rada proizvođača i potrošača.

Kao predmet standardizacije u raznim vidovima mogu da budu finalni proizvodi i materijal za reprodukciju, proizvodna sredstva i pribor, proizvodni i radni procesi i konačno sva okolina u kojoj se odvijaju ti procesi.

Standardizacija u planskoj privredi

Među najvažnije zadatke koje ima standardizacija u privredi spada povećanje proizvodnosti rada u najširem smislu.

U odnosima kapitalističke privrede, podizanje proizvodnosti rada kapitalističko društvo koristi u interesu sopstvenog postizanja što veće dobiti. Podizanje proizvodnosti rada nije u stanju da otstrani kapitalističke krize u proizvodnji, već naprotiv stvara preduslove za njihovo pooštravanje.

Kao što ie poznato, osnovna protivrečnost

kapitalizma izražava se u protivrečnosti između tendencije kapitalističke proizvodnje da se neograničeno širi i relativnog opadanja tražnje usled osiromašavanja radnih masa.

U socijalističkom društvu podizanje proizvodnosti rada je glavni izvor proširene socijalističke akumulacije i podizanja materijalnog i kulturnog nivoa radnog naroda.

U našem Petogodišnjem planu, upravo u glavi koja govori o planu materijalnog i kulturnog podizanja naroda, kaže se:

„izraditi tipizaciju i standardizaciju sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda uz tačno odredivanje kvalitativnih i tehničkih obeležja svakog pojedinog artikla.” :

Naš Petogodišnji plan daje standardizaciji važnu ulogu pri konstantnom povećanju proizvodnosti rada, i u vezi s tim, u sniženju cene koštanja, što spada među najvažnije faktore pri podizanju životnog nivoa masa. -

Zbog svoje uloge pri podizanju proizvodnosti rada, standardizacija preistavlja važan faktor u kapitalističkoj proizvodnji u industriski razvijenim zemljama.

U socijalističkom privrednom sistemu uloga standardizacije je još veća. Tu ona nije više samo tehnički faktor, već pretstavlja i ekonomski faktor od velike važnosti. U socijalizmu je stamdardizacija olakšanje, upravo baza za kvantitativno planiranje. Pored toga ona stvara uslove za SDecijalizaciju proizvodnih preduzeća „u granicama privrednog plana i konačno standardizacija obezbeđuje dobar kvalitet proizvoda.

Kvantitativni plan određuje obim proizvodnje, a najvažniji materijalni pokazatelji za planiranje obima proizvodnje su normativi materijala i radne snage. Standardima u prvom redu određujemo uži ili širi asortiman proizvoda, a u drugom redu tačno definišemo kvalitativne i kvantitativne osobine proizvoda. Već samo smanjenje raznovrsnosti

proizvoda utiče u povoljnom smislu na planiranie.

· Pošto su u socijalističkoj privredi standardi zvani-

čno ozakonjeni, tj. obavezni, znači da se u takvom slučaju mogu proizvoditi samo standardizovani proizvodi, a iz definicije kvalitativnih i kvantitativnih osobima, koje propisuje standard, može se bez velikih teškoća proračunati potreban materijal i potrebna radna snaga. ·

Među ekonomskim polugama za podizanje socijalističke proizvodnje i raspodele, važno mesto · zauzima cena. i

Vrednost robe se pojavljuje u obliku cene. standardom tačno i čvrsto definisanih kvalitativnih i kvantitativnih elemenata „nekog proizvoda mogu se odrediti elementi društvenih troškova proizvodnje i ma osnovu njih odrediti cena.

Društvena svojina nad sredstvima proizvodnje olakšava usmeravanje industrijalizacije u cilju specijalizacije pojedinih preduzeća. Standardiza-

·cija je nužni preduslov za tu specijalizaciju koja

sadrži sve prednosti masovne proizvodnje. Specijalizacija proizvodnje zahteva i specijalizaciju radnih mesta. Na takvim specijalizovanim radnim mestima vrše se manje komplikovane operacije i time se lakše rešava stalni problem potrebne kvalifikovane radne snage u toku izgradnje socijalizma. · Kvalitet proizvoda je treći važan faktor koji se u socijalističkoj privredi reguliše planski, pomoću standarda. U kapitalizmu kvalitet proizvoda određuje i pokreće ·konkurentska borba, zakon

ponude i potražnje — traženje što veće dobiti.

Standardi u kapitalističkoj privredi ne preistavljaju zakone; oni zavise od dobrovoljnog pristanka zainteresovanih strana, naročito proizvođača. Kao što je čitava proizvodnja stihiska, tako ıe i pitanje kvaliteta stihisko, uslovljeno jedino tržištem. U planskoj privredi postoji mogućnost da se razvoj kvaliteta usmeruje smišljenim planskim radom, pomoću ozakonjenih privrednih propisa — standarda, koji pretstavljaju optimum izmedu mogućnosti proizvodnje i potreba potrošnje. Pored toga standardi pretstavljaju objektivnu bazu za vršenje kontrole kvaliteta u toku i na. završetku procesa proizvodnje.

Standardizacija danas pretstavlja veoma važan faktor u SSSR-u, ČSR, Poljskoj i Mađarskoj. U SSSR-u je u toku ostvarenja prvog Petogodišnjeg plana stvoren vrhovni organ za standardizaciju, koji se kasnije pretvorio u Komitet za standarde pri Vladi SSSR-a. Ostale tri zemlje masledile su tradiciie standardizacije još iz njihove Dređašnje kapitalističke privrede. Organi za standardizaciju u tim zemljama ioš su poludržavni

Standardizacija u Wu

U Jugoslaviji je rad na standarcizaciji započeo poslednjih godina pred rat. Ali dalje od orga-– nizacionih formi nije došlo. Glavni razlozi zato su bili industriska nerazvijenost i početne teškoce standardizacije u svakoj Rkapitalističkoj zemlji. Posle oslobođenja rad ma tome području je uaustavljen, ali period obnove najosnovnijeg proizvod-