JUS standardizacija

O CILJEVIMA STANDARDIZACIJE

UVOD

U periodu posle drugog svetskog rata standardizacija je naglo počela da se razvija u svetu. S obzirom na potrebu posleratne obnove naselja u porušenim zemljama, industrija većine zemalja počela je da se obnavlja i dobija nov podstrek. Kako se u svetu Još u toku ratnih godina došlo do punog ubeđenja u ulogu i važnost standardizacije, to je posle rata počelo da joj se poklanja velika pažnja u mnogim, a naročito u industrijski razvijenim zemljama. U to vreme pada ı osnivanje Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO), kao naslednice predratnog Međunarodnog udruženja za standardizaciju (ISA), sa zadatkom da ona posluži radu na međunarodnoj, odnosno svetskoj standardizaciji, tj. na usklađivanju nacionalnih standarda ı donošenju međunarodnih preporuka ı standarda.

Intenzivnom industrijalizacijom naše zemlje posle rata osetila se ı kod nas potreba za organizova-– nijem pristupanju radu na standardizaciji, no što Je to bilo dotad, s obzirom da je standardizacija jedan od bitnih elemenata za unapređenje privrede. Posle prvih pokušaja ı reorganizacija tek 1952. godine počeli su da izlaze prvi jugoslovenski standardi (JUS). ali je dosad objavljeno već preko 3.000 jugoslovenskih standarda. Standardizacijom Je zahvaćen u našoj zemlji niz privrednih grana, kao: rudarstvo, metalurgija, šumarstvo ı drvna industrija, poljoprivreda i prehrambena industrija, tekstil, koža ı guma, hemijska ı farmaceutska industrija, radni ı merni alat, mašinogradnja, motori s u. s. ı drumska vozila, elektrotehnika, šinska vozila ı građevinarstvo.

Prema odredbama Zakona o jugoslovenskim standardima iz 1960. godine jugoslovenski standardi i propisi o kvalitetu proizvoda donose se u cilju racionalnije proizvodnje ı obezbeđenja kvaliteta proizvoda i radova. Privredne organizacije dužne su da za određene svoje proizvode donose proizvođačke specifikacije, a sem toga, interne standarde donose preduzeća, odnosno saveti pojedinih grana privrede.

Stoga će biti od interesa da upoznamo našu stručnu Javnost sa savremenim pogledima i shvatanjimaciljeva standardizacije u svetu.

Jednu od novijih definicija ciljeva standardizacije dao Je g. P. Salmon , francuski komesar za stan dardizaciju ı doajen međunarodne standardizacije, u svom referatu »Standardizacija u odnosu na napredak

tehnike u Francuskoj ı u svetu« koji Je održao u Francuskom društvu inženjera (v. Memoires ICF, No, 2, febr. 1961):

»Osnovni cilj standardizacije u industriji Je da precizira ı razjasni elemente koji omogućuju proizvodnju u skladu sa željama potrošača i mogućnostima proizvođača«.

Šta je cilj standardizacije uopšte, a šta njen cilj sa gledišta aktivnosti na međunarodnom planu, sa nacionalnog gledišta, tj. gledišta jedne zemlje, sa gledišta nekog stručnog udruženja ili saveta i, konačno, sa gledišta jednog preduzeća ili fabrike?

Da bi se pravilno shvatili ciljevi standardizacije na raznim nivoima koji su pomenuti, potrebno e pre svega definisati te nivoe ı postaviti njihov odnos prema drugim glavnim osobenostima standarda.

Ovaj problem obrađivao Je poslednjih godina dr Lal C. Verman i objavio o njemu svoju studiju u ISI Bulletin (V. 10 No. 4, 1958, New Delhi). On je tom prilikom takođe objasnio svoju teoriju zamišljenog »prostora standarda« sa. tri ose, u kom svaki standard može da se fiksira posebnom tačkom.

Kasnije je problem utvrđivanja ciljeva standardizacije uzet na dnevni red ı razrađen na bazi studije dr Vermana, u Stalnom komitetu ISO za proučavanje naučnih principa standardizacije (STACO), na čijem se čelu kao predsednik Komiteta nalazi g. Albert Caquot, član francuske Akademije i bivši predsednik ISO. U ovom Komitetu dr Verman, kao njegov član, ima vidnu ulogu.

j Na poslednjem zasedanju Saveta Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO), jula 1962. usvojen je predlog STACO o ciljevima standardizacije, s tim da usvojeni tekst posluži za upoznavanje zain-

teresovanih krugova u pojedinim zemljama. Stoga u daljem tekstu iznosimo razmatranja ovog problema iz pomenute studije.

Predmet standardizacije

Predmeti standardizacije su materijalne stvari, apstraktni pojmovi ili slovni ı grafički simboli koji su podesni za standardizovanje kao, na primer: VIJCI, tolerancije, uzimanje uzoraka drveta, kvalitet čelika ispitivanje mašina, crteži, itd.