JUS standardizacija
STANDARDIZACIJA — ,
13
25.332
5.333
5.334
5,34 5.341
5.342
Način hvatanja epruvete u čeljusti mašine prikazan je na primeru u sl. 3. Epruvete izrađene iz vijaka
bez glave (npr. iz svornih vijaka) hvataju se na isti način, samo namesto glave dolazi odgovarajući deo sa navojem. Epruveta mora biti aksijalno opterećena. Inače u pogledu izrade epruvete i postupka ispitivanja važe odnosne odredbe standarda JUS C.A 4.002.
| «aa
SI, 3 SI. 4
Prilikom izrade epruveta od vijaka nazivnog prečnika preko 16mm do 24 mm, od materijala kvaliteta ČV 80, 100 i 120, prvobitni prečnik stabla sme biti smanjen najviše za 25% (oko 44% površine preseka). Za vijke nazivnog prečnika preko 24 mm ovo ograničenje ne važi, ali se zato epruveta izrađuje tako da njen presek bude što bliže spoljnoj konturi preseka stabla, kao što je prikazano na sl. 4.
Po sporazumu zainteresovanih strana, može se zatezna čvrstoća odrediti i na vijcima neobrađenim u vidu epruveta. U tom slučaju se zatezna čvrstoća izračunava deljenjem najveće sile koju je vijak izdržao presekom
= (62) 4u a S———= 4 Ž gde je: d,=nazivna vrednost malog prečnika navoja, mm da M. 28 ” srednjeg ”» ”» ” Prilikom ovog ispitivanja, razmak između izlaza navoja i navrtke kojom je vijak uložen u čeljust mašine
mora biti najmanje ravan nazivnom prečniku vijka đd.
Prilikom ispitivanja zatezne čvrstoće glava vijka ne sme da se otkine niti da naprsne, ako je ispunjen uslov da je visina glave > 0.5 d,
Ako prilikom ispitivanja zatezne čvrstoće nije jasno izražena granica razvlačenja, smatra se granicom razvlačenja naprezanje pri 0,2% izduženja (t.zv. 0,2-granica).
Proveravanje žilavosti (sposobnosti plastične deformacije) tehnološkim opitima
U slučajevima kada nema mogućnosti kvantitativnog proveravanja žilavosti, izražene procentom izduženja (npr. na vijcima male dužine ili na navrtkama), a takođe, kao dopuna toga proveravanja, vrši se kvalitativno proveravanje tehnološkim opitima. To su:
— opit zatezanja vijka do prekida,
— opit savijanja glave vijka udarcima,
— opit proširivanja navrtke.
Opit zatezanja vijka do prekida vrši se na vijcima i navrtkama do nazivnog prečnika 12 mm, izrađenim od materijala kvaliteta ČV 40, 50 ili 60, i snabdevenim navojem s krupnim korakom, u dužini najmanje 1,6 d (ako bi dužina navoja bila manja, izduženje vijka bilo bi ometano uticajem navoja navrtke). Vijak se stegne u mengele ili drugu podesnu napravu za stezanje, na način prikazan na sl. 5. Na vijak se navuče.jedan ili više prstenova od dovoljno tvrdog materiiala. Visina prstenova mora biti takva, da odstojanje gornje čeone površine prstena od izlaza navoja iznosi najmanje 0,7 d. Zatim se na vijak navrne navrtka koja se ključem priteže dotle dok se vijak ne otkine.
U toku pritezanja, visina prstena se postepeno povećava, dođavanjem novih prstenova ili zamenom prstenovima veće visine, u istoj meri u kojoj se vijak isteže, da bi se sprečilo da navrtka ne naiđe na deformisane navoje. Navoj i klizn> dodirne površine navrtke i prstena treba podmazivati.
Navrtka treba da ima približno iste mehaničke osobine kao vijak, a njena visina mora biti najmanje 0,8 d.