JUS standardizacija

14.

— ~ A ”

STANDARDIZACIJA

|

5.343

5.344

3.35 5.351

Pre nego što se prekjne, vijak se mora primetno izdužiti uz jednovremeno osetno suženje preseka. Prilikom proveravanja navrtki ovim opitom, na njima se ne smeju pojaviti deformacije ni naprsline.

Opit savijanja glave vijka udarcima vrši se na svim vijcima sa glavom, nazivnog prežnika vijka do 16 mm. Vijak se stegne u napravu prikazanu na sl. 6, čija jedna čeljust je skošena za ugao «· Čekićem se udara po glavi dotle, dok se ona ne nagne za ugao e čija veličina je propisana u tač. 2.83' Pri tome se glava ne sme da otkine, niti da se pojave naprsline na prelazu između glave i stabla.

Na vijcima sa navojem do glave ili približno do glave dozvoljena je pojava naprsline u prvom navoju. Opit proširivanja navrtke izvodi se na navrtkama svih vrsta i veličina, na koje nije primenjen opit prema tač. 5.342. Pre opita, navrtka se glatko izbuši na prečnik ravan velikom prečniku navoja (ukloni se navoj). Zatim se navrtka ravnomernim pritiskom nabija na trn čija konična površina je glatko obrađena i namazana. Konus trna iznosi 1:100. Navrtka se mora na taj način proširiti za 70 prvobitnog prečnika otvora. Pri tome navrtka ne sme da prsne.

Proveravanje strukture materijala

Proveravanje površinskog razugljeničenja vrši se na vijcima do nazivnog prečnika 20 mm. Dubina razugljeničenog sloja meri se okularnim mikrometrom sa povećanjem 100:1, kroz koji se posmatra polirani i alkoholnim rastvorom azotne kiseline nagriženi presek vijka.

Presek vijka se po pravilu priređuje na neobrađenom delu stabla. U tom cilju se stablo preseče upravno na osu, ili se njegov kraj koso sreže kao što je prikazano na sl. 7.

Na preseku se razlikuje površinski razugljeničeni sloj feritne strukture, prelazni sloj sa smanjenim sadržajem ugljenika i jezgro sa prvobitnom strukturom. Uzima se u obzir samo dubina razugljeničenog sloja. Na preseku upravnom na osu vijka ta dubina se neposredno meri. Na koso srezanom preseku ne može se dubina (radijalna) neposredno izmeriti, nego se ona izračunava iz izmerene širine a geometrijske figure dobivene presekom kose ravni sa stablom i širine b figure koju obrazuje ista ravan presekom sa cilindrom koji ograničava razugljeničeni sloj. Širine a i b mere se na proizvoljnoj liniji upravnoj na osu preseka. Dubina razugljeničenog sloja #, izračunava se po obrascu:

| | „-2{4ya=a<+k)

Ako se dubina razugljeničenja ne može sa sigurnošću da utvrdi, treba vijak koji se ispituje okaliti i na njemu prirediti nagriženi presek upravno na osu. Na tom preseku izmeri se dubina razugljeničenja na krajevima dva međusobno upravna prečnika i izračuna presek, :

Ako se na stablu vijka ne može da pripremi potreban presek (npr. stablo je obrađeno) dubina razugljeničenja određuje se na navoju. U tom cilju se vijak preseče podužno jednom ravni koja prolazi kroz osu (presek sme da bude udaljen od ose najviše za d/10). Polirani presek se nagrize i pomoću projektorskog mikroskopa planimetrira površina razugljeničenog sloja na dužini jednog koraka, kao što je pokazano na sl. 8. (unakrst šrafirana površina 4). Na taj način se izmere dijametralno suprotno ležeće površine na dva mesta i izračuna prosek 4, iz ta četiri merenja. Prosečna dubina razugljeničenog sloja izračuna se po obrascu:

dai