JUS standardizacija
STANDARDIZACIJA 109
U zavisnosti od postupka, položaj pravaca u dijagramu i njihovi međusobni razmaci mogu se razlikovati. U tom dijagramu svaki pravac konstantne čvrstoće predstavlja statističko »očekivanje« čvrstoće. Uz konstantan sadržaj C i Si vrednosti čvrstoće raspoređuju se po zakonu normalnog rasporeda. Pravac u dijagramu predstavlja »očekivanje« tog rasporeda.
Činjenica da se vrednosti čvrstoće uz konstantan sadržaj C i Si raspoređuju po zakonu normalnog rasporeda, rezultira uvođenjem još jedne promenljive: standardne devijacije za svaki od ovih rasporeda, a preko njega raspona u kojima u otprilike 70%, 95% i 99% slučajeva kolebaju vrednosti čvrstoće uz konstantan sadržaj C i Si. Veličina tog kolebanja zavisi od mnogih faktora od kojih se pominju: sadržaj ostalih elemenata, kako pratilaca tako i primesa i oligoelemenata, metalurško poreklo metalnih sirovina, karakteristika topioničkog agregata, sređenost tržišta sirovina i metalurškog goriva, zatim nivo tehnologije tehnološke celine koja se promatra.
Primeri korišćenja dijagrama
Kolov dijagram (sl. 1)
Primer 1
Odlivak je svrstan u kategoriju odlivaka srednje debljine i mase. Ako se žele najpovoljnija mehanička svojstva, tada se bira vrsta SL 20 kojom se postiže u odlivku čvrstoća od oko 25 kp/mm? odnosno pretežno čvrstoća od 20 do 25 kp/mm? u odvojeno odlivenom uzorku prečnika 30 mm.
Primer 2
Ako se želi za odlivak iz primera 1 bolja ležišna svojstva, tađa se bira vrsta SL 25 kojom se postiže u odlivku čvrstoća od oko 30 kp/mm? odnosno pretežno čvrstoća od 25 do 30 kp mm? u odvojeno odlivenom uzorku prečnika 30 mm.
Primer 3
Ako se žele za odlivak iz primera 1 bolja obradljivost, tada se bira vrsta SL 15 kojom se postiže u odlivku čvrstoća od oko 20 kp/mm? odnosno pretežno čvrstoća od 15 do 20 kp/mm? u odvojeno odlivenom uzorku prečnika 30 mm.
Dijagram W. Patersona i F. Iskea (sl. 2)
Primer 4
Sivi liv, čija čvrstoća u odvojeno odlivenom uzorku prečnika 30 mm iznosi 23 kp/mm? i koji na temelju toga pripada vrsti SL 20, postiže u odvojeno odlivenom uzorku prečnika 20 mm (odnosno u odlivcima odgovarajućeg intenziteta hlađenja) čvrstoću od oko 26 kp/mm? a u odvojeno odlivenom uzorku prečnika 45 mm čvrstoću od oko 19 kp /mm?.
Primer 5 Ako odlivak s merodavnom debljinom zida 30 mm treba da ima čvrstoću od oko 27 kp/mm?, tada treba birati vrstu SL 30.