JUS standardizacija

210

Kako je već rečeno da eksplozivi imaju široko polje

piimene ı da su uslovi korišćenja različiti, izrvšena

Je podela eksploziva prema fizikalno-hemijskim o-

sobinama, nameni i konzistenciji.

Prema fizikalno-hemijskim osobinama eksplozivi

se dele na:

— brizantne, eksplozive koji detoniraju (brzina detonacije iznad 1 000 m/s),

— impulsivne, eksplozive koji deflagriraju (brzina gorenja do 1 000 m/s).

Prema nameni eksplozivi se dele na:

— eksplozive za radove na površini,

— eksplozive za radove pod zemljom,

— eksplozive za radove pod zemljom na radilištima sa metanom i/ili opasnom ugljenom prašinom,

— eksplozive za specijalne svrhe.

Prema konzistenciji eksplozivi se dele na:

— plastične ı vodoplastične,

— poluplastične,

— praškaste ı granulirane.

Jugoslovenski zavod za standardizaciju je tokom.

1971. godine i u prvom polugođu 1972. godine do-

neo iz oblasti privrednih eksploziva veći broj

standarda u kojima su propisane karakteristike,

uslovi kvaliteta i metode proveravanja kvaliteta.

Za sve vrste eksploziva u JUS H.D1.020 — Eksplo-

zivi za rudarske i druge potrebe, propisani su uslovi

kvaliteta koji obuhvataju sledeće:

— sastav,

— bilans kiseonika,

— hemijsku stabilnost,

— temperaturu paljenja,

— prenos detonacije,

— osetljivost prema udaru,

— temperaturu mižnjenja,

— vreme iznojavanja,

— vodootpornost,

— patroniranje,

— pakovanje,

— označavanje.

U posebnim standardima za pojedine vrste eksplo-

ziva, kao što su: JUS H.D1.031 — Amonijumpitra-–

tni praškasti eksplozivi sa nitroglicerinom; JUS

H.D1.032 — Amonijumnitratni plastični eksp-

lozivi sa nitroglicerinom.;; JUS H.D1.033 — Amoni-

jumnitratni poluplastični eksplozivi sa nitrogliceri-

nom; H. DI. JUS H. DI.035 — Amonijum nitratni

praškasti eksplozivi bez nitroglicerina;, JUS

H.D1.036 — Metanski amonijumnitratni pra-

škasti eksplozivi bez nitroglicerina.

Metarkamniktit I; JUS H.D1.040 — Amonijum-

nitratni eksplozivi tipa ANOL, propisane su sle-

deće karakteristike:

— bilans kiseonika,

— radni faktor,

— temperatura eksplozije,

— specifični pritisak,

— vrednost brizantnosti,

— brzina detonacije,

— radna sposobnost po Trauclu,

— osetljivost na iniciranje,

— gustoća patrone,

— sigurnost protiv paljenja eksplozivne smeše metan-vazduh i/ili opasna ugljena prašina vazduh.

STANDARDIZACIJA

U toku je proučavanje i pripremanje nacrta standarda za vodoplastične eksplozive čija je upotreba poslednjih godina na površinskim otkopima naročito došla do izražaja. Za proveravanje uslova kvaliteta i propisanih karakteristika eksploziva doneseni su sledeći standardi: E JUS H.D8.001 — Određivanje hemisjke stabilnosti JUS H.D38.002 — Određivanje gustoće patrone JUS H.D8.003 — Određivanje osetljivosti prema iniciranju JUS H.D8.004 — Određivanjetemperature paljenja JUS H.D8.005 — Određivanje prenosa detonacije JUS H.D8.006 — Određivanje brzine detonacije JUS H.D8.007 — Određivanje radne sposobnosti po Trauclu JUS H.D8.008 — Određivanje osetljivosti na udar JUS H.D8.009 — Određivanje relativne radne sposobnosti na balističkom klatnu JUS H.D8.010 — Određivanjevremena iznojavanja JUS H.D8.011 — Određivanje vodootpornošti JUS H.D8.012 — Izračunavanje teoretskih karakteristika JUS H.D8.020 — Ispitivarj> metanskih eksploziva u probnom hodniku

Predviđa se priprema nacrta standarda za metodu određivanja štetnih gasova posle miniranja. Donošenjem navedenih standarda uspostavljen je najbolji mogući odnos između proizvođača, potrošača i naučnih institucija koje se bave problemima proizvodnje i korišćenja eksploziva.

Prvima se pruža mogućnost proizvodnje u većim serijama, Jer je asortiman sveden na neophodnu meru, propisani su uslovi kvaliteta i karakteristike koje su Jedinstvene za određene vrste eksploziva za celu zemlju, pa je moguća podela rada između proizvodnih radnih organizacija, a time i bolje korišćenje kapaciteta.

Potrošačima Je omogućeno da dođu do kvalitetnih proizvoda prema unapred određenim i opšte prihvaćenim karakteristikama i da izvrše izbor one vrste eksploziva koji odgovara rudarsko-geološkim i drugim uslovima u kojima će biti korišćen. Zatim omogućuje se izbor odgovarajućeg bušaćeg pribora prema standardizovanim prečnicima patrona i, obrnuto, prema standardizovanim prečnicima bušaćeg alata izbor odgovarajućih patrona eksploziva.

Obzirom da su propisane jedinstvene metode za proveravanje kvaliteta, moguće je Jednoobrazno utvrđivanje kvaliteta i proveravanje propisanih karakteristika za pojedine vrste eksploziva. Naučnim institucijama pružena je mogućnost da se ne bave proučavanjem onih karakteristika koje su već prihvaćene, već da svoje napore usmere na istraživanje i proučavanje onih značajnih faktora koji su od uticaja na sigurnost i efekat, kao i na proučavanje primene savremenijih metoda ispitivanja koje će doprineti da se dobiju još kvalitetniji ı sigurniji proizvodi.

. Standardizacija električnih detonatora

Napred je istaknut značajstandardizacije privrednih eksploziva ali ništa nije od manjeg značaja i rad na standardizaciji električnih detonatora.