JUS standardizacija

povodom stavljanja na javnu diskusiju standarda JUS M.R4.020 —

trajnogoreće peći na čvrsta goriva

Azra Jaganjac, dipl. irig. hem.

Na TI jugoslovenskom simpoziju »Hemija i okoliš« održanom u Zagrebu februara 1973. godine, iznesen je rad pod nazivom »Neophodnost izmjene i dopune standarda M.R4.020 za ispitivanje sobnih peći na čvrsto gorivo«. Rad su iznijeli prof. Milenko Krstić i ing. Azra Jaganjac, stručnjaci Zavoda za procesnu tehniku i zaštitu čistoće vazduha Mašinskog fakulteta u Sarajevu. Cilj ovog rada je bio da ukaže na nužnost izmjene i dopune pomenutog standarda u cilju kontrole emisije čađi i katrana iz sobnih peći na čvrsto gorivo, koje ovim standardom nije bilo propisano.

uvodni dio

Osim klasičnih konstrukcija sobnih peći na čvrsto gorivo, u nas se sve više pojavljuju na tržištu savremene konstrukcije tzv. trajnogorećih peći sa automatskom regulacijom sagorijevanja. To je iziskivalo potrebu donošenja odgovarajućeg jugoslovenskog standarda koji će definisati uslove kvaliteta ovih peći. U ljeto 1971. godine donesen je JUS M.R4.020 koji je načenjen modif:kacijom odgovarajućeg njemačkog standarda DIN 18890 iz 1965. godine. Donošenjem ovog jugoslovenskog standarda omogućena je kontrola proizvodnih peći u našoj zemlji, a isto tako i kontrola uvezenih inostranih peći, čime su se zaštitili potrošači, a proizvođači lišili nelojalne konkurencije. Međutim, nijedan od ovih standarda ne zadovoljava naše potrebe. Razlog tome je što ni gore navedeni DIN standard, ni jugoslovenski standard ne ocjenjuju peći sa stanovišta emisije čađi i katrana tj. uopšte je ne ograničavaju. Sve dosadašnje procjene bruto emisije u gradovima ukazuju da je učešće sobnih peći u ı kupnom zagađivanju atmosfere veoma značajno. Prema privremenim rezultatima izrade Katastra emisije grada Kolina od decembra 1972. pregled učešća pojedinih izvora u ukupnoj emisiji, prikazan u tabeli, ukazao je na veliki značaj domaćih ložišta kao izvora zagađivanja. Priyremeni rezultati procjene bruto bilansa emisije u gradu Sarajevu su takođe pokazali istu tendenciju. S obzirom na relativno malo učešće industrije u Sarajevu, učešće domaćih ložišta je još veće.

Za određivanje emisije čađi i katrana kao i SO> iz sobnih peći, modifikovana je mjerna linija prema navedenom standardu. U međuvremenu je izašao JUS M.R4.020 u kojem nisu tretirani ovi parametri. Isto tako, u pomenutom

standardu nisu dovoljno definisani osnovni Žar, ispitno gorivo, nazivni kapacitet, ograničenje temperature dimnih gasova i zaštita od trovanja ugljenmonoksidom.

PRIVREMENI REZULTATI IZRADE KATASTRA EMISIJE GRADA KOLNA OD DECEMBRA 1972.

Zanatstvo i ložišta do

Sao- Industrija i braćaj ložišta pre-

800000 kcal/h ko 800000 kcal/h % % ~

'wgljen-monoksid 45,3 49,2 15

Oksidi sumpora 17,3 0,5 82,2

Oksidi azota 7,8 10,4 81,8

Organski plinovi

i pare 11,4 S, 82,9

Čvrste čestice 53,9 2,9 43,2

dopune u svrhu definisanja uslova za ograničenje emisije čađi i katrana

lako je poznato da su peći na tečno gorivo daleko manji zagađivači, u odgovarajućim DIN-i jugoslovenskim standardima za ispitivanje ovih peći postoji veoma strog zahtijev po Bacharach metodi za ograničenje dimljenja, dok se to u pomenutim standardima za ispitivanje peći na čvrsto gorivo uopšte ne spominje.

Razlog tome je bio nedostatak pogodne jednostavne metode za mjerenje koncentracije čađi i katrana u dimnim plinovima ovih peći. Nije se mogla primjeniti Bacharach metoda jer se katrani (koji se redovno nalaze uz čađ u dimnim plinovima od čvrstih goriva) nisu mogli obuhvatiti Bacharach skalom.

Unatoč tome, Britanski standard (3) za ova ispitivanja koji je stupio na snagu još 1965. godine, sadrži jednu od najskupljih metoda za ovakva ispitivanja sa veoma strogim zahtjevima. Primjenom metode za mjerenje koncentracije čađi i katrana po Dr. Baumu (4) u Zavodu za procesnu tehniku i zaštitu čistoće vazduha Mašinskog fakulteta u Sarajevu dokazana je opravdanosti prednost ovih mjerenja (5).