JUS standardizacija

Uloga Jugoslovenskog zavoda

za standardizaciju

u procesu standardizacije

Đuka Lisica, dipl. ing.

1. DOSADAŠNJI RAD ZAVODA

U Jugoslaviji se počelo sa stvaranjem zakonskog osnova za standardizaciju neposredno pre početka drugog svetskog rata. Zbog izbijanja rata, praktičnih rezultata na standardizaciji nije bilo.

Prvi pravni akt kojim se posle rata regulisalo pitanje standardizacije bila je Uredba o standardizaciji, koju je 25. septembra 1946. godine donela Vlada FNRJ. Ovom uredbom je obrazovana Savezna komisija za standardizaciju i propisan njen delokrug i način rada.

Kasnije se donose tri osnovne uredbe koje se ne razlikuju mnogo u koncepciji od pomenute Uredbe iz 1946. godine: Uredba o tehničkim standardima (1950), Uredba o jugoslovenskim standardima, saveznim propisima kvaliteta proizvoda i proizvodnim specifikacijama (1951) i Uredba o organizaciji i radu Savezne komisije za standardizaciju (1953). Sadašnja organizacija Zavoda, koji se razvio iz Savezne komisije za standardizaciju, zasnovana je uglavnom na Zakonu o jugoslovenskim standardima (1960) i Uredbi o Jugoslovenskom zavodu za standardizaciju (1962). Radi usklađivanja sa Ustavnim amandmanima, Zakon iz 1960. godine je revidiran i donet je Zakon o jugoslovenskim standardima i normama kvaliteta, januara 1974. godine.

Za ovih dvadesetak godina svog rada Savezna komisija, odnosno kasnije Zavod, afirmisali su se kao savezna organizacija koja je uspela da donese zaista značajan broj jugoslovenskih standarda (preko 8000). Time je postavljen solidan temelj jugoslovenskoj standardizaciji i stvorene mogućnosti za širi zamah u radu. Standardizacija u svakoj zemlji počiva na donetim standardima, jer su oni uslov za ostale aktivnosti. Zbog toga je za neku zemlju koja počinje sa standardizacijom, kao što je to bio slučaj sa našom zemljom početkom pedesetih godina, najhitniji i najvažniji zadatak doneti što više standarda kako bi se stvorila čvrsta osnova.

Ovako veliki broj standarda bilo je moguće doneti samo zahvaljujući stalnom stručnom kadru koji se u toku niza godina specijalizovao za ovu vrstu delatnosti. Karakteristično je, i to je svakako

pozitivno, da je izvestan broj ovih stručnjaka radio na standardizaciji u Zavodu od perioda kada su se doneli prvi standardi, pa sve dok nisu nedavno završili svoju aktivnu karijeru. Oni su doprineli da je Zavod imao stabilan uspon i nije doživljavao usputne veće padove i krize u radu.

Isto tako, u Zavodu je u toku godina stvorena veoma bogata standardoteka sa kompletima svih međunarodnih standarda i sa standardima gotovo svih zemalja sveta. Ovi standardi predstavljaju dragocenu vrednost ne samo zbog toga što olakšavaju rad na donošenju jugoslovenskih standarda, nego i pored ostalog zbog toga što omogujuću radnim organizacijama da brzo dođu do podataka o standardima zemlje u koju izvoze ili iz koje hoće da uvezu proizvode,

Stručnjaci Zavoda su pružali usluge u tumačenju stranih standarda, kad god su se predstavnici radnih organizacija za to obraćali. To je dosta često, jer su u velikom broju radnih organizacija službe standardizacije sasvim mlade, ili ih uopšte nema, pa je pomoć stručnjaka Zavoda neophodna. Što se tiče saradnje sa privrednim|i drugim organizacijama na donošenju standarda, višegodišnjim radom stvorene su, manje ili više, stalne komisije stručnjaka iz pojedinih oblasti, koji zastupaju svoje radne organizacije u radu na standardizaciji. Tu je obuhvaćeno preko 2000 stručnjaka. Posebno u oblasti elektrotehnike stvorena je društvena organizacija, kao savetođavni stručni organ Zavoda pod nazivom Jugoslovenski elektrotehnički komitet JEK. JEK ima preko 100 tehničkih odbora i pododbora sa oko 800 do 1000 stručnjaka koji neposredno učestvuju u predlaganju, diskusiji i izradi jugoslovenskih standarda iz oblasti elektrotehnike. Na ovaj način, sarađujući sa širokim brojem stručnjaka iz privrede, Zavod je uticao da u zemlji ojača uverenje da standardizacija predstavlja izvanrednu snagu i sredstvo za racionalizaciju u proizvodnji, brži razvoj tehnologije, bolju i neposredniju saradnju sa svim zemljama sveta, a posebno sa onima koje imaju najrazvijeniju tehnologiju. I pored postignute afirmacije i veoma vrednih rezultata koje ima standardizacija i Zavod, može se reći da je ovo do sada bila samo prva faza i da