JUS standardizacija
66
Pomoć standardizacije nije se mogla ostvarivati u uslovima gotovo simboličnog okupljanja hemijskih, pa i drugih stručnjaka, odnosno bez njihovog šireg. angažovanja na isključivim problemima standardizacije koja se, može se slobodno reći, od mnogih odlučujućih faktora, u tim danima obnove zemlje, kao disciplina za tehničko-ekonomsko-pravnu pomoć nije ni ubrajala među značajnije.
Takav tretman standardizacije opravdava zakašnjenje racionalne organizaicje koja je prve standarde za hemijske industrijske proizvode objavlila tek 1952. godine i koja je između 9 objavljenih samo jedan standard donela za tzv. grupu baznih hemika-
lija. Ovim se samo potvrđuju raniji zaključci da
se O sistematskom planiranju i prioritetnoj obradi zadataka, unutar nacionalne organizacije za standardizaciju, tada još nije moglo govoriti.
Umesto jedinstvenog prilaza ostvarivanju principa standardizacije, kroz unapred jasno primljeni i usvojeni nacionalni sistem, radilo se na ovim problemima na čijoj su se obradi mogli angažovati samo raspoloživi stručnjaci, među kojima je više od šest godina na standardizaciji u oblasti hemijske industrije radio samo jedan.
Ali pogledajmo koliku i kakvu Je stvarnu pomoć standardizacija mogla da pruži čitavom dijapazonu hemijske industrijske proizvodnje čiji se savremeni razvoj potvrđivao mnogobrojnim proizvodima na tržištu već pri kraju 1950. ili 1951. godine.
Krajem 1950. i 1951. godine, dakle, samo pet-šest godina posle završetka rata, posebnu dinamiku razvoja imale su oblasti tzv. prerađivačke hemije kao što su:
— zaštita bilja
— proizvodnja gasova
— nafta, ı proizvodi njene prerade — gumarstvo
— staklo
— koža
— tekstil
— proizvodnja površinski aktivnih materija ı neke druge oblasti.
I upravo zato što je ovakva struktura hemijske proizvodnje ı njena dinamika u velikoj meri zavisila od vrlo visokog uvoza sirovina ili polusirovina neke oblasti bile su upućene čak na apsolutni uvoz nije se u tim oblastima mogao ostvariti brži prodor standardizacije. I ne samo iz tih razloga. Tadašnji nivo razvijenosti nacionalne standardizacije, prvenstveno posmatran kroz kadrovsku opremijenost, nije nacionalnoj standardizaciji mogao obezbediti koordinirajuću ulogu oko uspostavljanja realnih zahteva za kvalitetom sirovina, polusirovina ili gotovih proizvoda, niti joj Je mogao, osim uloge inicijatora, obezbediti ı odlučujuću ulogu partnera u dogovorima oko usvajanja jedinstvenih kriterijuma za parametre koje je trebalo unositi u standarde.
A ovi su, u to vreme, pod raznim drugim nazivima kao pravilnici, norme kvaliteta, ili tehnički normativi bili objavljivani od strane raznih drugih organizacija, bez direktnog uticaja nadležnog nacionalnog organa za standardizaciju.
Donošenjem Uredbe o organizaciji ı radu Savezne komisije za standardizaciju 20.05.1953. godine, uslovi se nisu bitno izmenili, osim što se započinje sa nešto brojnijom izradom nacrta predloga standarda za proizvode 1 sirovine raznih proizvodnih oblasti hemijske industrije. Objavljen je samo jedan standard. Usvaja se geslo, da se pri izradi i donošenju standarda Savezna komisija za standardizaciju, kao koordinirajući državni organ, mora pre svega oslanjati na pomoć 1 saradnju svih u zemlji zainteresovanih privrednih i neprivrednih organiza-– cija, da zajedno sa njima donosi programe i odlučuje o prioritetima pri obradi problema.
Savezna komisija za standardizaciju postala je tako za sve industrijske grane još ı jedinstven punkt za prikupljanje i razmenu informacija u vezi sa standardizacijom uopšte. Na bazi recipročne razmene dokumenta sa nacionalnim institucijama za standardizaciju razvijenijih zemalja, SKS započinje sa stvaranjem svoje standardoteke koja postaje sve neophodniji element za njeno praktično povezivanje sa celokupnom privredom zemlje na ostvarivanju ciljeva ı principa standardizacije.
U periodu od donošenja Uredbe, pa sve do šezdesetih godina nacionalna organizacija za standardizaciju još uvek nema znatniji uticaj na usvajanje adekvatnih godišnjih programa izrade standarda. Pri izradi standarda za heterogenu hemijsku industrijsku proizvodnju prioritet ne dobijaju proizvodi tzv. bazne neorganske ili organske hemije, Već proizvodi prerađivačke hemije.
Brojna zastupljenost oblasti i dinamika objavljivanja jugoslovenskih »hemijskih« standarda prikazanih u tabeli 1, samo potvrđuje napred iznete konstatacije. Donošenjem Zakona o jugoslovenskim standardima 20. aprila 1960. godine Jugoslovenski zavod za standardizaciju (umesto Savezne komisije za standardizaciju, naziv je promenjen ....) postaće vladina organizacija sa svim ovlašćenjima za poslove standardizacije, pa s obzirom na takve prerogative, postaje materijalno i kadrovski mnogo jači, što se odražava na njegov celokupan rad oko izrade i objavljivanja jugoslovenskih standarda.
U tabeli 2 dat je prikaz rada JZS na donošenju jugoslovenskih standarda u periodu 1963. do 1974. godine.
U najkraćim crtama prikazana je pomoć standardizacije hemijskoj industriji kod nas, u posleratnom periodu kroz broj objavljenih jugoslovenskih standarda a još kraći osvrt na isti period ukazuje na neke momente karakteristične za sam razvoj naše institucije za standardizaciju. Zato ako bi se