JUS standardizacija
210
snivao na neutralnom i nepristrasnom OCeBe-
njivanju i overavanju kvaliteta nije uslovljen
samo unutrašnjim tržištem i prometom. Naša zemlja ne može da se uključi u međunarodne aranžmane i sisteme atestiranja, a time
i ostvari pogodnosti uklanjanjem tehničkih
barijera u trgovini, kao i uštede u sredstvi-
ma zbog smanjivanja obima proveravanja kvaliteta proizvoda (zato što inostrani partneri
priznaju naše ateste i rezultate ispitivanja i
obratno), ukoliko ne stvori sistem koji je
izgrađen i vođen na način koji zadovoljava potrebne i uobičajene kriterijume koji se priznaju u međunarodnoj razmeni.
Sistem kontrole proizvoda i usluga u prometu
može da ima višestruku namenu. Njime se
mogu:
— Obezbedit kvalitet uz najmanje troškove kontrolisanja i time kupcima {industriji, trgovini, organizovanim i individualnim potrošačima) pruži sigurnost u odnosu na upotrebnu vrednost proizvoda i usluga; — Zaštititi domaća industrija i domaći potrošači od uvoza nekvalitetne robe kojim se nelojalnom konkurencijom umanjuje konkurentna moć naših proizvođačkih organizacija; |
— Olakšati unutrašnji i međunarodni promet unificiranjem metoda i postupaka kontrole: — Ukloniti ili postaviti tehničke barijere (vancarinske barijere) u međunarodnom prometu. Zbog svega ovoga, u sistemu integralnog upravljanja kvalitetom, podsistem kontrole u prometu zauzima vrlo značajno mesto. On započinje u fazi završetka proizvodnje, pre nego što su proizvodi i usluge proizvođača stavljeni u promet i nastavlja se kontrolisanjem istih u prometu.
Odredbe Zakona o standardiaciji predviđaju da organizacija koja stavlja proizvode u promet mora, pre stavljanja proizvoda u promet, da proveri da li isti odgovaraju uslovima i zahtevima iz propisa o standardima ili tehničkim propisima, internim standardima ili proizvođačkim specifikacijama i da proveravanje izvrši pod uslovima i na način određen tim propisima. Proizvodi se ne mogu stavljati u promet ako ne odgovaraju uslovima propisa, standarda ili specifikacije, po kojima su izrađeni.
Propisom se određuje da se proizvodi mogu stavljati u promet samo ako su snabdeveni određenim ispravama, ako su na propisan način deklarisani, označeni odnosno obeleženi. Ovim se obezbeđuje intoknijanje potrošača o važnim elementima kvaliteta ali
je obavezuju i proizvođači da ovim potvrduju naziv proizvoda, propis, standard ili specifikaciju po kojima je proizvod izrađen, karakteristike kvaliteta, način upotrebe i čuvanja proizvoda, rok upotrebe ili vek trajanja i sl. Zakon je regulisao i problem obezbeđenja i inspekcije kvaliteta proizvoda u prometu. Proizvodi, za koje je to dređeno propisima, mogu se stavljati u promet odnosno upotrebljavati samo ako su snabdeveni atestom. Pri ovome je atestiranje obavezno. Atestiranje može biti i neobavezno, da se obavlja na zahtev preduzeća ili neke druge organizacije, ukoliko iste imaju interesa ili potrebu da za proizvode, radove ili usluge pribave atest (međusobne ugovorne obaveze, zahtevi kupaca u zemlji i inostranstvu, ostvarivanje pogodnosti ili prednosti na tržištu itd.). Pored atestiranja značajnu ulogu u podsistemu obezbeđenja kvaliteta u prometu, u odnosu na zaštitu potrošača u odnosu na kvalitet, imaju znakovi kvaliteta i uporedna ispitivanja, koja su takođe regulisana Zakonom o standardizaciji. Zakon o tržišnoj inspekciji daje prava istoj da obavlja celokupnu kontrolu sprovođenja zakona i ostalih akata (tehničkih propisa i standarda) koji služe za sprovođenje zakona i da preduzima korektivne akcije i sankcije. Obezbeđivanje kvaliteta proizvoda i usluga u prometu prikazano je sledećom tabelom (Koncept podsistema prometa u sistemu obezbeđenja kvaliteta), na kojoj je dat pregled osnovnih aktivnosti u sistemu i odgovornosti za njegovo sprovođenje u odnosu na funkcije upravljanja, organizovanja, izvršavanja i kontrolisanja. Obezbeđivanje kvaliteta u eksploataciji obav-
lja se:
— Za objekte, postrojenja, uređaje, opremu i druge proizvode, kada je to određeno propisima, obave~nim kontrolisanjem istih od strane nadlež-ih organa inspekcije ili kontrole, u propisanim vremenskim razmacima. Ovde se posebno radi o merama bezbednosti i zaštite ljudi ili imovine i sl.;
-- Za industrijske proizvode trajnije upotrebe, koja je uslovljena posebnim tehničkim svojstvima i načinom konišćenja i održavanja ustanovljavanjem garancije, snabdevanjem proizvoda uputstvom za rukovanje i održavanje, obezbeđivanjem servisa i rezervnih delova za predviđeni vek trajanja proizvoda i sl.
Koncept obezbeđenja kvaliteta u eksploata-
ciji u sistemu obezbeđenja kvaliteta pnikazan
je u sledećoj tabeli, a odnosi se na osnovne aktivnosti (politika i efekti, efikasnost, garan-