JUS standardizacija
rodnih standarđa ili nacionalnih standarda prihvaćenih i drugim zemljama.
Ako bi se u obzir uzeo prijedlog kompleksnog programa i potrebe za standardizacijom u grupi B.H, isključivo na nivou federacije, slika potreba za standardđdižacijom u grupi B.H bila bi približno slijedeća: - područje terminologije -— 1 stanđardni rječnik termina u grupi B.H iz područja naziva proizvoda, analitičkih metoda, tehnologije, manipulacije i transporta na jezicima narođa Jugosla-
vije, - područje klasifikacija - 10 standarda, - područje specifikacija - 86 standarda, - transport i označavanje -— 2 standarda, - kontrola kvalitete na tržištu —-— 30 standarda, -– mjerenje i uzorkovanje - 4 stanđarđa,
- analitičke metode - oko 240 standarda
Ukupno: - 342 standarda
Ovaj broj standarda treba uzeti aproksimativno budući da javna diskusija po
ovom kompleksnom programu nije ni započela i samo aktivno učešće svih zainteresiranih i odgovornih za primjenu stanđarda može donijeti odgovor na rješenje ovog obimnog plana.
Da bi slika stanja stanđarđizacije u GU pi B.H bila potpunija izvršena je još i analiza jednog standarda kako bi se utvrdilo što takav štanđard predstavlja na tržištu u odnosu na zakonske obaveze.
Izabran je standard iz područja motornih ulja - standard proizvođa koji se koristi za podmazivanje motora, pretežno benzinskih, reklamiran svim sredstvima i poznat širom naše mlađe automobilske nacije. Vijek trajanja motornog ulja nakon Što se ono ulije u motor je najviše šest mjeseci. Uporabnost proizvođa odredjuje ponašanje motora i ukoliko proizvođ ne
odgovara zahtjevu motora može doći đo havarije. Analiza ulja u motoru može uka=zati na potencijalnog krivca u ovom slučaju proizvodjača ulja, uredjaja ili servisera. Proizvod se pakuje i transportira u originalno zatvorenoj ambalaži na kojoj. je označena vrsta ulja, nivo kvalitete ulja, naziv i sjeđište proizvodjača.
Iz predmeta standarda JUS B.H3.139-74 za mOtorno ulje tipa B može se zaključiti da je standardom propisan kvalitet ulja, način upotrebe, provjeravanje kvaliteta. način pakovanja kao i način isporuke. Predmetom standarđa je zagarantirano takodjer da ulje mora zadovoljavati nivo kvaliteta prema medjunarodnoj klasifikaciji motornih ulja (API) za pojedine tipove motora, odnOsno IAE klasifikaciji u vezi sa reološkim svojstvima. Osim fizikalno-kemijskih 1 funkcionalnih osobina (tablica 1 JUS standarda) propisana je i kompatibilnost i homogenost kao i stabilnost ulja pri sklađištenju. Provijeravanje kvalitete Vrši se sa 18 propisanih fizikalno-kemijskih analiza, motornih ispitivanja i ispitivanja na laboratorijskim uredjajima koji simuliraju uslove u primjeni. Standardom nije posebno regulirana provjera kvalitete već se prema Zakonu o standđardizaciji, članom 8, ulje mora ispitati u fazi proizvodnje, kako je to navedeno u standardu JUS B.H3.139, odnosno prije nego se gOtov proizvod stavlja u promet. Ukoliko se to ispitivanje ne može obaviti u vlastitoj organizaciji udruženog rada ili u nekoj drugoj organizaciji registriranoj za tu djelatnost, zbog neposjedovanja odgovarajuće opreme, ispitivanje
se mora obaviti van zemlje i to kođ one organizacije koju je određio Savezni zavod za stanđarđizaciju i pođ uslovom da se to ispitivanje izvrši u sklađu sa jugoslovenskim propisima (6).
U tablici 2 prikazana su sva fizikalno-kemijska i funkcionalna svojstva propisana ovim standardom i vrijeme trajanja analize.
364 o —______ ______