JUS standardizacija

razvoJ standardizacije u oblasti

Žice za namotaje u Jugoslaviji

Milenko Dovijarac, dipl. ing. organizacije rada

Iako se početak standardizacije u Jugoslaviji Obično vezuje za "Uredbu o standardizaciji", donesenu 25. septembra 1946. qgodine, potreba za tipizacijom, unifikacijom

i standardizacijom elektrotehničkog materijJala pojavila se znatno ranije, u periodu izmedju dva svetska rata, mada su se proizvodjači elektrotehničkog materijala uglavnom pridržavali odredbi Udruženja nemačkih elektrotehničara (VDE) i najčešće upotrebljavali oznake prema VDE. TipizaciJa je tada rešavana u okviru pojedinih ministarstava, a značajan korak je bio učinjen 1936. godine, kada je pri Ministarstvu gradJevina bio obrazovan Jugoslovenski elektrotehnički kontrolni odbor (JELKO), "za stalno kontrolisanje izrade i upotrebe standardizovanih električnih vodova i izolovanih cevi". Istovremeno je bila doneta "Uredba o izradi i upotrebi golih i izolovanih električnih vodova i izolovanih cevi" Ministarstva trgovine, od 10. januara 1936. godine. Ovom Uredbom su bile obuhvaćene i okrugle bakarne žice za izradu namotaja mašina i aparata, sa izolacijom (opletom ili omotom) od svile, pamuka ili od kombinaciJe papira i pamuka. Ovom Uredbom je regulisano označavanje vrsta izolacije i način izolovanja žice, utvrdjeni su nazivni i maksimalni prečnici izolovane žice i upotreba. Oznake i dimenzije iz ove Uredbe koristile su se do donošenja jugoslovenskih standarda JUS N.C7.120 iz 1958. godine, ko=Jim su osim žica za električne mašine i transformatore (tip M) standardizovane i žice za telekomunikacijske i merne uredjaje (tip 7).

Po završetku Drugog svetskog rata, u periodu obnove i nagle elektrifikacije zemlje, koJa je uslovila i razvitak elektrotehničke industrije, planiran je i razvoj kablovske industrije i proizvodnje žice za namotaje. Prvim petogodišnjim planom Je bilo predvidjeno proširenje postojećih fabrika kablova i izgradnja novih, jer se raspola-

galo osnovnim sirovinama za kablovsku industriju. Pored proizvodnje svih vrsta kablova i izolovanih provodnika za električne instalacije i telekomunikacije, predvidjeno je i proširenje kapaciteta za proizvodnju žice za namotaje.

Prvi Jugoslovenski standard za žice za namotaje Je bio objavljen 1954. godine, sa oznakom JUS N.C7.101 - "Meka bakarna žica za mašine i aparate, vučena na tačnu meru", tj. odnosio se na poluproizvod koji se koristi za izradu žica za namotaje.

Sledeći korak u standardizaciji proizvoda iz ove oblasti je bio učinjen 1958. godine, kada su doneti standardi sa sledećim oznakama i nazivima:

- JUS N.C7.101: "Okrugla bakarna žica vučena na tačžnu meru",

JUS N.C7.110: "Okrugla bakarna lak-žica. Propisi za izradu i iSporuku, - JUS N.C7.120: "Izolovana okrugla bakarna žica, jednom ili više puta omotana. Propisi za izradu i isporuku",

JUS N.C7.121: "Izolovana okrugla bakarna

” lak-žica, Jednom ili više puta omotana. Propisi za izradu i isporuku"

JUS N.C7.010: "Tzolovana okrugla bakarna žica. Ispitivanja"

Za tadašnji stadijum razvoja tehnike i tehnologije ovi standardi su bili dobri i obuhvatali su vrste žica za namotaje koje

se najčešće koriste. Medjutim, sa razvojem naše elektrotehničke industrije, a naročito industrije elektro-motora, industrijskih električnih aparata i aparata sa električnim pogonom za upotrebu u domaćinstvu pojavila se i potreba za raznovrsnijim asortimanom žica za namotaje. Tehnološka revo-

30 KU U U | | |_________________________________________C