JUS standardizacija

Standardizacija vrsta, oblika i dimenzija poluproizvoda, mehaničkih i tehnoloških osobina materijala

Izrada i primena standarda koji utvrdjuju vrste, oblik i dimenzije poluproizvoda, tehnološke, mehaničke, a isto tako specifične osobine materijala, omogućuju:

- da se stvore uslovi za industrijsku proizvodnju materijala sa povišenom čvrstoćom i otpornošću na koroziju u vidu poluproizvođa optimalnih oblika i dimenzija;

-– da se obezbedi da proizvodjači materijala isporučuju materijal sa garantovanim mehaničkim i korozionim osobinama;

- da se stvore uslovi za smanjenje proizvodnje neekonomičnih vrsta materijala;

- da se projektanti, konstruktori i tehnolozi snabdeju neophodnim informacijama o materijalima povišene čvrstoće, materijalima otpornim na koroziju i ekonomičnim vrstama materijala, a samim tim da se dš4 mogućnost da se projektovanje proizvoda vrši tako što bi se polazilo od toga đa je neophodno obezbediti utvrdjeni vek upotrebe pri maksimalno moqućem smanjenju mase proizvodja i minimumom otradaka prilikom izrads.

Mnaliza standarda za proizvođe od čelika, koji su na snazi u nizu zemalja, i odražavaju specifičnost proizvodnje i isporuke

vih proizvoda u tim zemljama, pokazuje da je neopnodna unifikacija tih standarda,

zanteva i pokazatelja, koje isti postavljaju. To stvara uslove za objektivno uporedjivanje i ocenu materijala prilikom medjunarodne trgovinske razmene.

U odnosu na proizvode od metala, a na Osnovu analize važećih standarda, mogu se izZzdvojiti tipski pokazatelji koji se proveravaju: - dimenzije poluproizvoda (prečnik, Širina, debljina i slično) i tolerancije;

- hemijski sastav;

– mehaničke osobine (zatezna čvrstoća, tvrdoća, udarna Žžilavost i slično);

- tehnološke osobine (kalenje, oblikovanje deformacijom i slično);

– zahtevi u vezi sa mikrostrukturom;

- zahtevi u vezi sa stanjem površina poluproizvoda. Osim toga, za specijalne čelike i legure mogu se utvrditi dopunski pokazatelji za otpornost na koroziju, električne osobine i slično.

Unifikacija i stanđardizacija nomenklature svih vidova pokazatelja ne samo što bi povećale mogućnost uporedjenja proizvođa od metala, nego bi stvorile preduslov za standardizaciju zahteva u zavisnosti od oblasti primene.

Stanđardizacija zahteva u vezi sa materijalom i kriterijumom Izbora u zavisnosti od namene proizvoda

Izrada i primena stanđarđa, koji utvrdjuju

unificirane zahteve u vezi sa materijalom i kriterijumima u ođnosu na izbor istih u zavisnosti od toga, u kojim proizvođima

ili njihovim elementima oni treba da se primenjuju, stvaraju uslove prilikom projektovanja proizvođa za realan izbor materijala, koji najviše odgovaraju kako po svojim mehaničkim, korozionim, tehnološkim svojstvima i osobinama, tako i prema mogućnostima da se od njih izrađe elementi proizvođa sa minimalnim otpacima. Takodje oni stimulišu osvajanje proizvodnje materijala sa specijalnom namenom za različite proizvode. Standardizacija pokazatelja u odnosu na

specifičnu količinu materijala i pouzdanost proizvoda

Kao i prilikom odredjivanja ekonomski Opravdanog veka trajanja proizvoda (uzimajući u obzir uštedu materijala) tako i prilikom projektovanja, polazeći ođ tog roka, neophodno je odđređiti pokazatelje u odnosu na pouzdanost tog proizvođa i njegovih sastavnih delova - minimalne i srednje zalihe i pokazatelje u odnosu na pogodnosti za ramont.

Da bi se dobili uporedni rezultati prora-

čuna i ispitivanja pouzdanosti, neophodno

je standardizovati vređnosti pokazatelja,

po kojima treba da se ocenjuje pouzđanost

različitih vrsta proizvođa i njihovih elemenata. Na primer, pouzdanost avionskog

motora i električne sijalice ocenjivaće se prema različitim pokazateljima.

U narednom periodu neophodno je standardđizovati vrednosti pokazatelja za pouzdanost odredjenog tipa, to jest, normiranje pouz=danosti. Da se pouzdanost, koja se zahteva standardima, ne bi obezbedjivala samo na račun povećanja debljine nosećih elemenata, neophodno je uneti u standarde za proizvođe pDOkazatelj specifične količine materijala i utvrditi njegovu vrednost.

Zadatak odredjivanja mase proizvoda ne spa3a u lakše, i bilo bi celishodno da se taj problem rešava ne samo u nacionalnom, nego i u medjunarodnim okvirima. Jedan od Drilaza za rešavanje tog problema mogao bi da se sastoji u sledećem: treba uzeti u obzir pri odredjivanju Mi, početnu masu sirovine, koja se koristi za izradu proizvoda, to jest Mi treba odredjivati ne kao "čistu" masu proizvoda, nego kao masu kompletne medjuproizvodnje, koja je korišćena u toku proizvodnje; zatim se pretpostavlja da je neophodno utvrditi tolerancije u odnosu na masu Mi. Problem izbora pokazatelja r daleko je složeniji, mada očigledno, on treba da se ođabere u zavisnosti od vrste i konačne upotrebe proizvoda. U vezi sa tim neophodno je u standardima za proizvođe, razrađiti standardne postupke za odđredjivanje veličine mase pDroizvođa (Mi) i pokazatelja r, a isto tako uvesti normativne pokazatelje za veličinu koeficijenta specifične količine materijala (Kum), koji bi doprineli uštedi sirovine.

Standardizacija, 1982./br. 1 —2