JUS standardizacija

standardi i propisi u jugoslaviji

Standardizacija kao efikasno sredstvo za štednju sirovins

u mašmogradnji

UVOD

Ovaj materijal je izvod iz obimne stuđije koju je urađila Evropska ekonomska komisija Organizacije ujeđinjenih nacija; Studija nosi naslov: "Mere uštede materijala u mašinogradnji", izdanje OUN, Njujork, 1980. godine.

Zbog značaja štednje sirovina uopšte, i za našu zemiju posebno.i medjuzavisnosti štednje sirovina i standardizacije, izvršen je izbor najinteresantnijih poglavlja sa namerom da informišu o planovima i rezultatima rađa ISO na medjunarodnom planu i da ukažu na mogućnosti uštede sirovina putem naše nacionalne standardizacije i standardizacije u OUR (interne).

1. Mogućnosti standarđizacije kao sredstva za uštedu materijala

Uticaj standardizacije na ušteđu sirovina u procesu proizvodnje i korišćenja mašina je nesporan kako na nacionalnom tako i na medjunarodnom planu. Takav uticaj može biti indirektan i direktan. Indđirektan uticaj standardizacije ima za posleđicu: smanjivanje zaliha sirovina usavršavanjem nomenklature koja se koristi u proizvodnji

i obezbedjenje njene medđjuzamenljivosti; usavršavanje metoda i tehnologije masovne proizvodnje u specijalizovanim i velikim preduzećima; postepeno poboljšanje kvaliteta i trajnosti proizvođa. Ali u mnogim slučajevima standardizacija direktno doprinosi uštedi sirovina i stvara neophodne uslove za postizanje uštede u okviru kompleksnih privrednih grana ili u posebnim oblicima proizvodnje.

Istovremeno zastareli stanđardđdi ili zakasnela informacija, koja se ođnosi na izmene, mogu da dovedu do neracionalne potrošnje sirovina za proizvodnju proizvoda, koji nisu traženi.

Glavni izvori uštede materijala u mašinogradnji ;

U mašinogradnji*) izvori ušteđe materijala su:

a) smanjenje količina materijala za jeđan proizvod, koja je tim niža, što je manji koeficijent specifične količine materijala

Ovde se ne razmatra ušteda materijala u

sferi proizvodnje i ponovne pDrerađe ma-

terijala.

Kum = i, gde je Mi - masa proizvođa,

r - pokazatelj produktivnosti rada; što je niži Kum to su savršenija projektno-konstruktorska rešenja;

b) smanjenje utroška materijala prilikom izrade proizvoda, koji je tim niži, što je viši koeficijent iskorišćenosti materijala

Kim = , gde je Mi - masa proizvođa, Mm - masa materijala, koji su utrošeni za njegovu izradu; što je veći Kim to je tehnologija savršenija;

c) povećanje i obezbedjenje utvrdjenog roka upotrebe proizvoda Ti; što je viši Ti, to je potrebno manje proizvođa za zadovoljenje potreba nacionalne privređe, u skladu sa tim potrebno je manje materijala za nji-

hovu izradu i održavanje, manji su nepovratni gubici materijala koje prate konačna isključivanja proizvoda iz upotrebe.

Relativan mogući doprinos svakog od ovih izvora uštede materijala, može se proceniti na sledeći način:

Neka je n - partija proizvoda, koji se izradjuju za zadovoljenje potrebe privrede, svaki od njih ima minimalnu zalihu R godina. Pretpostavimo da je posle iscrpljivanja zalihe proizvođa prve partije, kroz R godina, ponovo proizveđeno n ... proizvoda druge partije, koji su zamena za proizvode, koji se više ne upotrebljavaju. Onda će za vreme T njihove upotrebe biti ukupno proizvedeno proizvoda:

n . T

N= R

Neka je masa (količina materijala) svakog

proizvođa m, Kim - koeficijent iskorišće-

nosti materijala prilikom izrađe, onda će

ukupna masa materijala, utrošena za izradu N proizvoda biti:

n.T.m

MO ROKA *

gde je: 0 <Kim<1

Analiziramo tri moguće varijante:

a). Količina materijala m proizvođa se smanjuje za {| puta, onđa će ušteda „·M ~ ukupne mase materijala, neophodne za izradu N proizvoda biti:

ANi) = i: 1, ROE

e =

Stenderdizacija, 1982. /br. 1—2