JUS standardizacija

pokrajina pokrenuli su akciju, čiji Je cilj bio sagledavanje obimaivrstaovih prepreka, ı posle toga — plansko preduzimanje mera za njihovo uklanjanje ili ublažavanje. Akcijom, koja je još u toku, obuhvaćeno je oko 400 složenih organizacija udruženog rada i organizacija udruženog rada iz svih republika i pokrajina, pri čemu su do sada analizirani prispeli zvanični podaci iz oko 240 organizacija iz raznih grana privrede. U izboru organizacija koje će biti analizirane učestvovale su pored Saveznog zavoda za standardizaciju i privredne komore republika i pokrajina. Zajednički je utvrđen i postupak obavljanja analize, koji se u najvećem broju slučajeva sprovodio ili putem direktnih poseta ovim organizacijama, ili putem sastanaka sa predstavnicima ovih organizacija u republičkim, pokrajinskim ı regionalnim komorama.

Struktura do sada analiziranih organizacija u odnosu na republike i autonomne pokrajine izgleda ovako:

SR Srbija 98 organizacija SR Hratska 50 organizacija SR Slovenija 30 organizacija SR Bosna i Hercegovina 11 organizacija SR Makedonija 14 organizacija SR Crna Gora 3 organizacije SAP Vojvodina 26 organizacija SAP Kosovo 4 organizacije

Sa aspekta izvoza analiza je vršena u odnosu na vrste proizvoda ili grupe proizvoda, zemlje u koje se izvozi, vrednosti izvoza, uslove pod kojima se izvozi, način kontrole kvaliteta proizvoda pri izvozu, tehničke barijere koje postoje pri izvozu, kao i mišljenja OUR-a u pogledu načina uklanjanja tehničkih barijera.

Što se tiče uvoza, analiza Je sprovedena u odnosu na: vrste proizvoda odn. grupa proizvoda, zemlje iz kojih se uvozi, vrednosti uvoza, način prijema proizvoda, mogućnost preuzimanja na bazi dokumentacije i ispitivanja. Opšti zaključak koji se nameće je da postoji velika šarolikost u pogledu načina prijema naših proizvoda od strane inostranih kupaca, kako u odnosu na zemlje u koje se izvozi jedan te isti proizvod, tako i u odnosu na različite proizvode koji se izvoze u istu zemlju.

identičan zaključak se može doneti kad su u pitanju načini prijema proizvoda pri uvozu u našu zemlju.

U ovoj fazi analiziranja podataka, izostala je analiza uvoza i izvoza proizvoda u ođnosu na pojedinačne zemlje, i u odnosu na različite sisteme atestiranja što je svakako veoma ınteresantno, i što će sigurno naći mesta u jednom od narednih materijala u vezi sa ovom problematikom. Analizirajući podatke o načinima prijema naših proizvoda od strane inostranih kupaca, i barijerama, vezanim za njih utvrdili smo da su izražavana vrlo različita shvatanja suštine tehničkih barijera — počev od onih, vezanih za ostvarivanje, dokazivanje i priznavanje kvaliteta, pa do

onih, vezanih za probleme ambalaže, pakovanja, etiketiranja, ı sl.

Ako bismo se sada ograničili samo na tehničke barijere odn. barijere vezane za standardizaciju i atestiranje, možemo da istaknemo da one postoje zbog:

— neusklađenosti jugoslovenskih standarda i tehničkih propisa sa inostranim,

— zatvorenosti nekih sistema u okviru regionalnih ili nekih drugih granica,

— sistema atestiranja, kontrolisanja i prijema proizvoda u pojedinačnim zemljama, koji se zasnivaju na državnim propisima, standardima, ili uslovima pojedinih velikih kuća,

— sistema međunarodnog priznavanja laboratorija Za poslove ispitivanja i atestiranja, odn. ovlašćivanja labora-

' torija na međunarodnom nivou.

Šta ovo u suštini znači?

— Neusaglašenost naših standarda sa inostranim prouzro-

kuje velike troškove zbog orijentacije naših proizvođača na različite postavljene uslove kvaliteta proizvoda. Zahtevi u odnosu na kvalitet koji se utvrđuju jugoslovenskim standardima često su blaži od zahteva, koji se utvrđuju standardima zemalja u koje se izvozi. Ovo je naročito slučaj kada se izvozi u razvijene zemlje a pogotovu kada se radi o proizvodima iz grana koje se vrlo brzo razvijaju (elektrotehnika, elektronika, itd.). Neusaglašenost metoa ispitivanja kao i nedostatak ili nepoznavanje standarda i tehničkih uslova stranih kupaca predstavljaju takođe neposredne uzorke stvaranja tehničkih barijera.

— Zemlje Evropske ekonomske zajednice svojim tipično zatvorenim sistemima (CEN i CENELEC)} praktično zahtevaju dupliranje na poslovima ispitivanja za proizvode Koji treba da se izvezu na ova tržišta. Ovo izaziva i visoke devizne troškove ı dugo vreme čekanja na ispitivanja, dobijanje atesta, il. dobijanje dozvola za označavanje proizvoda odredenim znacima, zbog čega se u mnogo slučajeva gube već sklopljeni Izvozni poslovi _

— Mnog druge zemlje kroz svoje nacionalne sisteme atestiranja obavezuju na prethodna ispitivanja ı pribavljanje odgovarajućih atesta, kao i na obavezno posedovanje znakova za proizvode, koji se nalaze na njihovim tržištima (VDE, UTE, NF, its.). U nekim zemljama nepostojanje ovog znaka ili nepostojanje atesta te zemlje snižava cenu proizvoda istog nivoa kvaliteta u odnosu na proizvod koji nosi znak čak i za 30 %.

— U okviru zemalja EFTA pstoji sistem priznatih laboratorija za ispitivanje prema tzv. šemama za odredene proizvode. Naravno, uslov za izvoz u ove zemlje je provera proizvoda u tim laboratorijama, uz veoma slo-

321

=_ = mu Nimsl" alt mu u mu a a O a ONO MNOM = wu = „_______ B_______O

Standardizacija 1982./br. 7—8