JUS standardizacija

4.2 Propisi

Praktični rad na problematici u oblasti protiveksplozijske zaštite koji se prvih godina bazirao na iskustvima industrijski razvijenih zemalja, ukazao je na neophodnost donošenja vlastitih propisa koji bi obavezali sve učesnike na opšteprihvaćeno i zakonom definisano ponašanje u ovoj oblasti. Tako su doneseni: Pravilnik o tehničkim propisima za električna postrojenja u rudnicima sa podzemnom eksploatacijom (,Službeni list FNRJ”, br. 10/62 sa izmenama i dopunama u „Sl. listu SFRJ, br. 9/64 i 16/67), Pravilnik o tehničkim propisima za električna postrojenja na nadzemnim mestima ugroženim od eksplozivnih smeša (,,Sl. list SFRJ br. 18/67 sa izmenama i dopunama u „SI. listu SFRJ”, br. 28/70) i Pravilnik o konstrukciji, izradi i ispitivanju električnih uređaja za rad u atmosferi eksplozivnih smeša (,,Sl. list SFRJ”, br, 52/68).

4.3 Dosadašnja iskustva

Uprkos značajnim i uspešnim naporima koji se poslednjih decenija čine u cilju smanjivanja opasnosti pa time i štete u oblasti problematike protiveksplozijske zaštite električnih uređaja, ostaje činjenica da električne instalacije i uređaji i dalje predstavljaju jedan od glavnih uzročnik&-izazivača požara i eksplozija u posebno ugroženim prostorima od eksplozivne atmosfere, kao što su: rudnici, postrojenja za preradu nafte, petrohemijska postrojenja, skladišta žitarica, drvna industrija i drugi industrijski objekti čija tehnologija obuhvata rad sa zapaljivim materijama,

Prema podacima iz 1979. godine (Uprava za informatiku — Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove), bilo je 5274 požara u društvenom sektoru, pri čemu je materijalna šteta iznosila ukupno din. 1.161.448.000, Oce njeno je da je skoro polovina ovih požara bila u prostorijama sa eksplozivnim smešama. U istoj godini, broj eksplozija (registrovanih) u ovakvim prostorijama iznosio je 76, od čega u industriji i rudarstvu 40, sa ukupnom materijalnom štetom na osiguranim objektima od približno 100.000.000 dinara.

9. OBAVEZNO ATESTIRANJE

Donošenjem Zakona o standardizaciji (,,Službeni list SFRJ", br. 38/77) i njegovih izmena i dopuna (,,Službeni list SFRJ”, br. 11/80), stvorena je zakonska osnova za kompleksno rešenje celokupne problematike i u oblasti protiveksplozijske zaštite električnih uređaja. U skladu sa odredbama ovog Zakona (član 55), saveznim propisom se može propisati obaveza atestiranja nekog proizvoda radi: postizanja tehničke sigurnosti, bezbednosti i zdravlja ljudi, čuvanja društvenih sredstava i

346

imovine, čovekove Životne i radne sredine, izvršavanja međunarodnih ugovora SFRJ, interesa narodne odbrane, itd.

Obavezu atestiranja nekog proizvoda određuje na osnovu navedenih kriterijuma Savezni zavod za standardizaciju — Naredbom o obaveznom atestiranju, koja se ob-

javljuje u ,,Službenom listu SFRJ”,

Na osnovu Informacije Saveznom izvršnom veću O programu rada na izradi propisa o obaveznom atestiranju proizvoda i zaključaka Saveznog izvršnog veća po tim pitanjima, Savezni zavod za standardizaciju je tokom 1978. godine utvrdio prioritete i redosled donošenja propisa o obaveznom atestiranju proizvoda.

Tako je utvrđeno da protiveksplozijski zaštićeni električni uređaji koji su namenjeni za upotrebu u prostorima ugroženim od eksplozivnih smeša, budu jedni od prvih za koje će biti propisana obaveza atestiranja.

Pored Zakona o standardizaciji, kao osnova za donošenje Naredbe o obaveznom atestiranju protiveksplozijski zaštićenih električnih uređaja, poslužili su i novi jugoslovenski standardi iz grupe JUS N.S8......, objavljeni Pravilnikom o jugoslovenskim standardima za protiveksplozijsku zaštitu (,,Službeni list SFR”, br. 18/81), kojima se propisuju karakteristike kvaliteta ı način ispitivanja protiveksplozijski zaštićenih električnih proizvoda. Naredbom o obaveznom atestiranju, obuhvaćeni su svi protiveksplozijski zaštićeni električni uređaji koji su namenjeni za upotrebu u prostorima ugroženim od eksplozivnih gasova, para i zapaljivih tečnosti, zapaljivih prašina, kao i protiveksplozijski zaštićeni električni uređaji koji su namenjeni na mestima na kojima se rukuje zapaljivim materijalima u obliku gasa, pare, maglice, prašine, vlakana ili rezanaca, kao i na mestima gde se takve zapaljive materije proizvode, skladište, raspodeljuju ili koriste.

Ova naredba sadrži sledeće elemente:

— karakteristike kvaliteta koje se ispituju,

— obim ispitivanja,

— način ispitivanja,

— postupke ispitivanja uređaja domaće proizvodnje lispitivanje tipa, pojedinačno ispitivanje, kontrola saobraznosti atestiranom tipu),

— postupke Ispitivanja uređaja iz uvoza,

— postupak zahteva (proizvođača ili uvoznika) za dobi janje atesta,

— postupak izdavanja atesta,

— vreme važnosti (trajanja) atesta,

— označavanje proizvoda atestnim znakom,

— uslove koje mora da ispunjava organizacija udruženog rada ovlašćena za ispitivanje protiveksplozijski zaštićenih električnih uređaja u pogledu opreme i stručne kvalifikacije radnika,

Standardizacija 1982./br. 7—8