JUS standardizacija

Posle Drugog svetskog rata stvorene su moćne političko-ekonomske grupacije razvijenih industrijskih zemalja zapada i zemalja socijalističke zajednice (EEZ iSEV), a javljaju se ı druga međunarodna i regionalna udruženja, što stvara potrebu za usklađivanjem (harmonizovanjem) pristupa rešavanju problematike u oblasti protiveksplozijske zaštite električnih uređaja koji se upotrebljavaju u prostorima ugroženim od eksplozivne atmosfere zapaljivih gasova, para i prašine.

3. ATESTIRANJE

Kao posledica potrebe harmonizovanja pristupa rešavanju problematike u oblasti protiveksplozijske zaštite, javljala se potreba za standardizacijom električne opreme u uslovima eksplozivne atmosfere, a kasnije i potreba za usklađivanjem tih standarda na regionalnom i međunarodnom planu.

Gotovo paralelno javlja se i potreba ispitivanja takve opreme, u cilju provere i utvrđivanja saobraznosti karakteristika kvaliteta električnih uređaja — propisanim karakteristikama.

Proizvod za koji je utvrđeno da je izrađen u skladu sa propisom ili standardom, dobijao je certifikat ili atest. Istina, u nekim sredinama ili zemljama kao npr. u Velikoj Britaniji, ispitivanje i“izdavanje certifikata za ovu vrstu električnih uređaja, obavljano je još pre nego što su doneseni standardi iz oblasti protiveksplozijske zaštite električnih uređaja.

U početku, ateste, tj. certifikate su izdavale privatne ili poluprivatne institucije, univerziteti i instituti. Sagledavajući međutim značaj atestiranja kao važne poluge u sistemu protiveksplozijske zaštite, industrijski razvijene zemlje su nastojale i postigle da atestiranje protiveksplozisjki zaštićenih električnih uređaja stave pod kontrolu države. Tako danas npr. sve ateste za navedene uređaje za upotrebu u rudnicima i nadzemnim postrojenjima izdaju: u V. Britaniji — SMRE i BASSEEFA (British Approvals Service for Electrical Equipment in Flammabls Atmospheres), u Saveznoj republici Nemačkoj — BVS ı PTB (Physikalische Technischen Bundesanstalt), u Francuskoj — L.C.I.E, U Belgiji — INEX, u Italiji — CEI i CESI, u Holandiji — REGO, U SSSR Mak NII i Vost NII u USA — Bureau of Mines UL lab. ı FMRC, itd.

4. PROTIVEKSPLOZIJSKA ZAŠTITA ELEKTRIČNIH UREĐAJA U NAŠOJ ZEMLJI

Rekonstrukcija starih i izgradnja novih industrijskih postrojenja i rudnika u uslovima posleratne obnove naše zemlje, vrlo brzo je skrenula pažnju na potrebu posebnog pristupa ovim problemima koji su bili u vezi sa režimima rada električnih uređaja i instalacija u prosto-

Standardizacija 1982./br. 7—8

rima u kojima se eksplozivne smeše zapaljivih gasova, para i/ili prašine povremeno javljaju ili se trajno zadržavaju. :

Paralelno sa razvojem industrija koje su u svom tehnološkom procesu predviđale pojavu eksplozivne atmosfere, razvijala se i industrija za proizvodnju električnih uređaja koja je u skladu sa zahtevima privrede u svoje proizvodne programe mogla da uvrsti i izradu posebno zaštićenih električnih uređaja za rad u uslovima eksplovzivne atmosfere.

Izrada ovakvih električnih uređaja i posebni uslovi instaliranja, bili su bazirani na iskustvima razvijenih industrijskih zemalja — primenjenim na naše uslove raZvoja i u skladu sa našim tadašnjim mogućnostima. Naša zakonska regulativa za izradu i instaliranje električnih uređaja izloženih eksplozivnoj atmosferi, bila je tada još pitanje budućnosti.

4,1 Ispitivanje

Uviđajući složenost ı nesređenost stanja u oblasti protiveksplozijske zaštite električnih uređaja koje je neretko imalo štetne pa i tragične posledice, Ministarstvo teške industrije FNRJ je svojim rešenjem br. 11404 od 16. 07. 1949, godine, koje je potpisao tadašnji ministar teške industrije Franc Leskošek, donelo odluku o osnivanju ,,Komisije za ispitivanje S-uređaja”" (tzv. S-ko misija), sa zadatkom da vrši ispitivanje tih uređaja u pogledu sigurnosti njihove upotrebe u ,,atmosferi buktavih ı eksplozivnih smeša.”.

Takođe je odlučeno da se izgradi, opremi i stručno Osposobi jedna stanica za ispitivanje uređaja sigurnih za upotrebu u atmosferi buktavih i eksplozivnih smeša pri fabrici elektrotehničkih proizvoda i uređaja ,,Rade Končar” u Zagrebu.

Članovi S-komisije postavljeni su iz redova glavnih republičkih elektroenergetskih i rudarskih inspektora, kao ı stručnjaka .z ,,Rade Končara” koji su bili direktno uključeni u probleme ispitivanja protiveksplozijski zaštićenih električnih uređaja.

Pored ,,atesta” koje je izdavala na osnovu ispitivanja izvršenih u Elektrotehničkom institutu ,,Rade Končar” kao potvrde da je određeni elektrotehnički uređaj ili proizvod protiveksplozijski zaštićen i siguran za upotrebu u eksplozivnoj atmosferi, S-komisija aktivno učestvuje u rešavanju problematike iz oblasti protiveksplozijske zaštite, davanjem stručnih mišljenja od projektovanja postrojenja sa S-instalacijama ı kupovanja S-opreme, do izgradnje i režima eksploatacije.

Tako su naručioci i korisnici opreme koristili sistem kontrole koji je postojao u okviru delatnosti S-komisije i to: radi nabavke novih električnih uređaja, elektroopreme i proizvoda koji se koriste u atmosferi eksplozivnih smeša, ili pak radi kontrolisanja već instalisane opreme.

345