JUS standardizacija

STANJE STANDARDIZACIJE U OBLASTI CRNE METALURGIJE U JUGOSLAVIJI IU SVETU

Radi sagledavanja stanja standardizacije u oblasti crne metalurgije u Jugoslaviji, i u nekim razvijenim zemljama sveta i u međunarodnoj standardizaciji u istoj obla sti pregledano je oko tri hiljade standarda iz oblasti crne metalurgije. Obrađeni su standardi: jugoslovenski (JUS), Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO), standardi Saveta za uzajamnu ekonomsku pomoć (SEV), SR Nemačke (DIN), Sovjetskog Saveza (GOST), standardi Američkog društva za ispitivanje materijala (ASTM), Francuske (NF), Japana (JIS), i delimično Velike Britanije (BS), Italije (UNI) i standardi Evropske ekonomske zajednice (EURO). Na taj način se sagledalo u kojoj meri važeći jugoslovenski, međunarodni i inostrani standardi obuhvataju proizvode crne metalurgije i došlo se do kvantitativnih pokazatelja odnosno broja standarda po grupama i podgrupama proizvoda, kao i po vrstama standarda (opšti uslovi, tehnički uslovi, oblik i mere, ispitivanja i kompleksni standardi).

Svrstavanje standarda po navedenim grupama i podgru-

pama i njihova analiza vršeni su za sve standarde po je-

dinstvenoj metodologiji na osnovu koje je urađen analitičkodokumentacioni osnov za izradu ovog Programa

U tabeli 6,na osnovu navedenih podataka,dat je po gru-

pama proizvoda, pregled stanja standardizacije u obla-

sti crne metalurgije, u Jugoslaviji i u svetu.

Broj i vrsta standarda iz crne metalurgije u svetu ı u

Jugoslaviji odražava stanje proizvodnje i razvijenost pre-

rađivačke industrije, a zavisi od niza faktora, kao što

su:

— primenjeni sistem i prilaz standardizaciji,

— asortiman po obliku, vrstama i nameni, kao i količine proizvoda koji se izrađuju u zemlji, uvoze ili izvoze,

— razvijenost industrije koja koristi proizvode crne metalurgije, — propisi u zemlji o bezbednosti, pouzdanosti ı ekonomičnosti, vezani za izradu i eksploataciju uređaja, raznih konstrukcija, mašina, transportnih sredstava itd.

Podaci o broju standarda za istu grupu proizvoda u visokorazvijenim zemljama sveta, koje su i vodeći proizvođači čelika, ilustruju uticaj navedenih faktora,a posebno različitih sistema i prilaza standardizaciji u oblasti crne metalurgije. Tako na primer, ASTM ima sedam puta više standarda za otkivke od GOST-a, dok GOST za železnički materijal ima skoro pet puta više standarda od ASTM-a.

U razvijenim zemljama sveta obim proizvodnje u oblas-

ti crne metalurgije, u poslednje vreme, stagnira ili čak

opada, a broj standarda raste. Razvoj novih proizvoda i njihova sve češća specifična primena, kao i razvoj | usavršavanje tehnike i tehnologije, uticali suna donošenje većeg broja novih, i na reviziju postojećih standarda. Većina standarda u SAD i Japanu izdata je u periodu od 1977. godine do danas.

Od ukupnog broja važećih jugoslovenskih standarda iz oblasti crne metalurgije, koji se aktivno koriste pri izradi i isporuci proizvoda 95 % a je starijih od pet godina, neki standardi nose godinu izdanja 1954. Ti standardi su tehnološki prevaziđeni , potrebno je izvršiti inoviranje njihovih odredbi, odnosno reviziju standarda.

Nezavidno stanje u standardizaciji u oblasti crne metalurgije u Jugoslaviji

Analiza podataka o proizvodnji, uvozu i iZVOZU Dproizvoda crne metalurgije, sa stanovišta raspoloživih standarda, ukazala je da stanje standardizacije nije zadovoljavajuće. To se manifestuje kako u broju važećih standarda tako i u činjenici da više od 80 % ovih standarda treba revidovati. Potreba za sve većim okretanjem ka tržištu i za zadovoljavanjem potrošača, pojava novih proizvoda i specifičnost njihove namene, nameće, radi lakšeg komuniciranja na tržištu, donošenje novih i osavremenjavanje postojećih standarda.

Standardizacija ne prati pojavu čitavog niza novih proizvoda crne metalurgije za različite namene, koji se nalaze kao robna proizvodnja na jugoslovenskom tržištu,

kao uvozni ili kao domaći proizvodi. U proizvodnji se, zbog toga, još uvek koriste i odredbe inostranih standarda (DIN, GOST) ili interno dogovoreni tehnički us-

lovi koji se, po pravilu, utvrđuju na osnovu odredbi inostranih standarda pa, samim tim, ne odražavaju adekvatno ni potrebe ni mogućnosti jugoslovenske privrede. Za niz proizvoda koji se uvoze, a ne proizvode se u Zemlji,nisu doneti jugoslovenski standardi. Posledica toga je uvoz proizvoda crne metalurgije bez propisanih osnovnih tehničkih karakteristika identičnih za sve uvoznike. Na osnovu podataka o stanju standardizacije u svetu i Jugoslaviji, može se konstatovati da je broj jugoslovenskih standarda u oblasti crne metalurgije u odunosu na broj međunarodnih i inostranih standarda, prividno zadovoljavajući, prividno iz razloga što je veliki broj postojećih standarda (tabela 7) zastareo i neusklađen.

Od ukupno 281 važećeg JUS-standarda, 26 % svih standarda iz oblasti crne metalurgije, odnosi se na grupu proizvoda od sivog liva (75 standarda od kojih 74 standarda definiše samo oblik ı mere ovih proizvoda).

To međutim nije slučaj u međunarodnoj standardizaciji i standardizacijama drugih zemalja.

Istovremeno, za osnovne proizvode crne metalurgije

557

Standardizacija 1982/br. 11—12