JUS standardizacija

STANDARDIZACIJA U SVETLU POTREBA PROIZVOĐAČA BOJA i LAKOVA, SINTETSKIH VE-

ZIVA | PIGMENATA JUGOSLAVIJE

H. Šahbagović, M. Leko

1. Standardizacija, kvalitet i cena

Standardizacija sama za sebe nema svrhu ako nije u funkciji određenih potreba. Osnovna premisa standardizacije jeste zaštita kupca-potrošača, odnosno korisnika usluga, To je garancija kvaliteta i njegove konstantnosti za robu i usluge koje se pojavljuju na tržištu. Dakle, standardizacija je pre svega vezana za kvalitet. Standardom se utvrđuje kvalitet, odnosno izražava kvalitet robe ili usluga. Ako se govori o konstantnosti kvaliteta, onda je neminovno da ona zavisi od konstantnosti kvalieta sirovina i repro materijala. Zato će kvalitet proizvoda biti u neizbežnoj zavisnosti od kvaliteta raspoloživih sirovina. Drugim rečima, u uslovima mogućeg raspolaganja sirovinama visokog kvaliteta, standardom će biti utvrđen visok kvalitet gotovog proizvoda. | obrnuto, u uslovima kada se ne raspolaže sirovinama dobrog kvaliteta, ne može drugačije nego da se standardom odredi niži kvalitet gotovog proizvoda. | konstantnost kvaliteta, određenog standardom, takođe, zavisi od konstantnosti kvaliteta sirovina.

S druga strane, standardizacija obavezuje proizvođače robe i davaoce usluga. U današnjim uslovima, kada smo

prinuđeni da često menjamo dobavljače sirovina ili vrši ·

mo razne supstitucije, ova obaveza otežava njihov položaj. Teškoće koje stvaraju definisani standardi ispoljavaju se u najdrastičnijem vidu kod prerađivačke industrije.

Među kupcima-potrošačima, odnosno korisnicima usluga nalazi se, pored kupaca iz široke potrošnje | celokupna industrija. Posmatrano iz ugla standardizacije, industrija se nalazi u dvojakom položaju. S jedne strane se kao korisnik sirovina | repromaterijala nalazi u ulozi kupca, pa bi standardizacijom trebalo da bude zaštićena. S druge strane kao proizvođač, koji na tržište iznosi svoje gotove proizvode, ima obavezu da održava njihov, standardizacijom utvrđen kvalitet. Zahtev za održavanje kvaliteta prema propisanom standardu dovodi industriju u situaciju da zahteva utvrđivanje standarda za svoje sirovine, repromaterijale i usluge, da učestvuje u njihovom formiranju, što bi bio osnovni preduslov za garanciju standardom određenog kvaliteta njenih proizvoda. Ne može se od industrije zahtevati visok kvalitet proizvoda, ako se na tržištu

24 |

mogu dobiti samo sirovine slabijeg kvaliteta. i

Razmišljajući na ovaj način dolazimo do potrebe utvrđivanja, da tako nazovemo, „,standarda u nizu”: osnovna sirovina — međuproizvod — poluproizvod — finalni proizvod. Bilo u okviru jedne grane industrije (n. pr.: hemije), bilo u više grana (n. pr.: eksploatacija prirodnih bogatstava — prerade proizvoda prirodnih bogatstava — hemijska industrija — metalni kompleks — krajnji potrošač). Ako se posmatraju standardi kvaliteta svih učesnika „u nizu” koji u procesu postepene prerade treba da garantuje mogućnost dobijanja kvalitetnog proizovda od jednog stupnja prerade do drugog, može da se shvati da je dovoljno da početni nosilac standarda ili neki drugi u nizu,

makar samo u jednoj svojoj osobini, odstupi od određe.

nih uslovljenih granica, pa da se stvori realna mogućnost, a najčešće neminovnost za pojavu muhltipliciranja broja

osobina koje neće moći da budu zadovoljene u krajnjem ~

proizvodu — proizvodu za široku potrošnju.

Isto tako, ako se početnom nosiocu standarda (osnovnoj sirovini) samo malo ublaže tehnički uslovi, tj. prošire granice tolerancije pojedinih karakteristika—nosilaca kvaliteta, a pri tome on zadrži sve svoje prerogative (pravo na oznaku JUS, cenu), stvara se mogućnost da se u sledećem stupnju (sledećoj fazi prerade) ,,u nizu”, ne može postići potreban kvalitet, a kod krajnjeg proizvoda čak i pojavu neminovno lošeg kvaliteta. Očigledno je da će u ovakvom slučaju, sve ono što sobom nosi osnovna sirovina uticati na gotov proizovd. Loš kvalitet na loš kvalitet, cena na cenu. VisoKa cena osnovne sirovine slabijeg kvsliteta uslovljava visoku cenu | slab kvalitet gotovog proizvoda. Klasifikacijom kvaliteta u okviru jednog standarda, ili ut-

vrđivanjem raznih standarda za jedan proizovd u zavisnosti od kvaliteta, omogućilo bi se | formiranje realnih cena za različite kvalitete. Ovo pitanje je bitno i značajno za tržište i međusobnu konkurenciju proizvođača. Očigledno je da je neminovno da standardi pojedinih učesnika ,,u nizu” moraju da budu sve oštriji, granice tolerancija pojedinih karakteristika sve uže, polazeći od gotovog proizvoda ka osnovnoj sirovini.

·Standardizacija 1985./br, 910