JUS standardizacija

PROSLAVA ČETRDESET GODINA JUGOSLOVENSKE STANDARDIZACIJE UVODNI REFERAT DIREKTORA SAVEZNOG ZAVODA ZA STAMDARDIZACIJU ·

VUKAŠINA DRAGOJEVIĆA

Drugarice i drugovi

Ove godine navršava se 40 godina od donošenja prvog zvaničnog dokumenta o osnivanju, organizaciji i zadacima standardizacije u Jugoslaviji. Tai dokumenat je Uredba o standardizaciji koju je septembra 1948. godine donela Vlada Fedsarativne Narodne Republike Jugoslavije i kojom je, pri Saveznoj planskoj komisiji, osnovala Saveznu komisiju za standardizaciju i odredila njene zadatke i način rada, položivši tako temelje jugoslovenske standardizacije.

Začeci standardizacije u nas javijaju se tridesetih godina, uoči drugog svetskog rata, pojavom građevinskih normi, nekih propisa iz oblasti vazduhoplovstva i propisa o parnim kotlovima. U industrijskim preduzećima, koja je kontrolisao strani kapital, primenjivale su se tehničke norme zemalja iz kojih je taj kapital poticao (Francuska, Nemačka i druge), ali organizovanog rada na standardizaciji nije bilo niti je postojala specijalizovana organizacija za standardizaciju. Započeti proces razvoja standardizacije prekinuo je drugi svetski rat, a tek po završetku rata, u oslobođenoj zemlji jugosiovenska standardizacija se počela razvijati i tokom protekiih 40 godina, formirati u oblast od izuzetnog značaja za nauku i praksu naše privrede.

Maja 1953. godine Savezno izvršno veće donelo je Uredbu o organizaciji i sastavu Savezne komisije za standardizaciju, na osnovu koje je ta Komisija stekia status samostalnog saveznog organa uprave, u čijem je delokrugu bilo obavljanje poslova iz nadležnosti Federacije po pitanjima donošena i primene jugoslovenskih standarda. U sledećih nekoliko godina nisu vršene izmene u pogledu organizacije i delokruga rada organa nadležnog za poslove standardizacije, pa se u tom pogledu jugoslovenska standardizacija kontinuirano i relativno mirno razvijala u okviru delokruga Savezne komisije za standardizaciju. Međutim, već od donošenja Zakona o jugoslovenskim standardima iz 1960. godine nastaju promene koje su, u sledećih sedamnaest godina, znatno uticale na dalji razvoj standardizacije u nas. U ovom razdobiju došlo je do napuštanja prvobitnog koncepta standardizacije koji je bio vrlo blizak danas u sveiu gotovo bez izuzetka prihvaćenom konceptu integralne standardizacije. Poslovi standardizacije proizvoda, prvenstveno usmereni na racionalnost i produktivnost pri masovnoj proizvodnji, stavljeni su u nadležnost Jugoslovenskog zavoda za standardizaciju (osnovanog 1960. godine], poslovi standardizacije koji se odnose na kvalitet odredenih proizvoda podeljeni su između više saveznih organa uprave, dok su poslovi standardizacije koji se odnose na obezbeđenje tehničke i konstrukcione sigurnosti investicionih objekata i opreme stavljeni u nadiežnost trećeg organa uprave. Sve to se izuzetno nepovoljno odrazilo na daiji razvoj jugoslovenske standardizacije. Umesto jedinstvenog, tehnički i ekonomski logičnog regulisanja ovih pitanja i jedinstvene politike standardizacije, ova oblast bila je regulisana međusobno neusklađenim, pa i protivurečnim propisima za iste proizvode, radove i usluge što je dovelo do pravne nesigurnosti i čitavog niza drugih negativnih posledica. Tako su sa, na primer, za izradu tih propisa koristili strani propisi, često nedovoljno prostudirani s gledišta posledica njihove primene u našim uslovima, pa se neretko dešavalo da je njima naša industrija usmeravana na strane tehnologije čija primena zahteva uvoz sirovina iz zemalja iz kojih potiče ta tehnologija. Zakon o jugoslovenskim standardima i normama kvaliteta proizvoda i usluga iz 1974. godine, na žalost, nije doneo nikakve izmene u tom pogledu.

Tek 1977. godine, donošenjem Zakona o standardizaciji, jugoslovensko zakonodavstvo približiio se ostvarivanju koncepta integralne standardizacije. Ovaj koncept nije mogao da bude ostvaren u potpunosti, jer su drugim saveznim zakonima poslovi iz oblasti standardizacije u pogledu određenih proizvoda bili stavljeni u nadležnost saveznih organa upra_ ve nadležnih za određene druge oblasti (što je bilo posebno izraženo u oblasti zdravstva i saobraćaja i veza}, a pitanje standarda merila i mernih jedinica ostalo je van standardizacije. Ipak, tim zakonom stvoreni su osnovi za dalji razvoj jugoslovenske standardizacije u pravcu ostvarivanja integralnog koncepta standardizacije.

izmenama i dopunama Zakona o standardizaciji razrađeni su sistemi atestiranja i obezbeđenja kvaliteta, kao posebni oblici nadzora nad primenjivanjem standarda i propisa iz oblasti standardizacije od interesa za celu zemlju.

Zakonom o standardizaciji koncentrisani su najznačajniji poslovi standardizacije pri Saveznom zavodu za standardizaciju, koji je sada — kao savezna organizacija — dobio i odgovarajuća regulatorna ovlašćenja i na osnovu tog zakona u poslednjih devet godina ostvario značajne rezultate u pogledu sistematskog, skladnog i racionalnog regulisanja ove materije.

Zakon o standardizaciji posvetio je posebnu pažnju standardizaciji u organizacijama udruženog rada i omogućio donošenje tzv. „granskih” standarda (zajedničkih standarda organizacija udruženog rada udruženih u zajednice) i internih

232 da pu uuu uuu ar = ___—_O=" ==" Su. A O a e a a a aENNI

Standardizacija 1986./br. 11—12