Naša stvarnost

u pretpostavci koju treba dokazati. A stvarnost, ne samo da ne dokazuje tu pretpostavku, već je vrlo ubedliivo negira. Jer, to priznaju i sami protagonisti apsolutne muzike, —, nemuzZičari (pa i dobar deo muzičara) nisu u stanju iz muzike same osetiti i razumeti ništa drugo i ništa više do unutarnje, istOriski shvaćene „vrednosti” medjusobnog odnosa muzičkih elemenata (melodije, harmonije, ritma i boje) i njihov logičan razvoj. Sve ostalo prepušteno je proizvolinom nahodjenju i slobodnoj asocijaciji onoga koji sluša umetničko delo.

Do ove tačke, svi su protagonisti apsolutne muzike, svi muzički idealisti — saglasni u odricanju istoriske prakse u odricanju stvarnosti. Jedni su zadovolini pukom igrom „vrednosti” izražainog materijala (kao i literarni formalisti) i ne traže nikakav drugi i dublji smisao muzike kao umetnosti — ukoliko ga izričito ne odriču. Drugi, medjutim, iako po metodi, postupku i sadržini stvaranja identični prvima, samu tu igru izražajnog materijala negiraju kao samostalnu i besciljnu igru i nastoje je prikazati kao nosioca izvesne striktne idejne sadržine koja ioi je imanentna već po tome „što je tvorca inspirisala”,nezavisno od nužne sadržajne neodredjenosti i idejne nekonkretnosti njenog delovanja na ljude. A nekonkretnost ideinog delovanja muzičkog izražainog materijala nužna ie po tome što, apstraktno uzev — ne posto.ii pogodba po kojoi elementi muzičkog izražavanja (koji su objektivno odredjeni akustičkom zakonitošću, stupnjem razvoja produkcionih sretstava a subiektivno fiziološkim determinizmom čovekovog primanja i razgranjavanja same te zakonitosti), — imaju biti shvaćeni kao koeficijenti ovog ili onog kompleksa poimova, ili čak — ovog ili onog pojedinačnog poima.

Zakonita neopozivost transpozicije konkretne idejne sadržine u oblast gravitacije formalnog izraza — u područje izražainog materijala muzike — i obratno, zamenjena je tu proizvolinim analogijama. Otuda ne postoji nikakva bitna razlika izmedju apsolutne muzike (u koncepciji klasičnih simfoničara) i programne muzike (u shvatanju neoromantičara i starih baroknih majstora). Zato kažemo da su do te tačke muzički idealisti saglasni mediu sobom.

Ali izdvajanje izražainih elemenata muzike iz njihove šire društvene ulančenosti i njihovo tretiranje kao „stvari po sebi”, imalo je i svoju drugu stranu: izdvajanje „konstantne”, „prirodne”, „osnovne zakonitosti”, kvintakorda iz njegove organske povezanosti sa širom celinom čiji ie on deo, njegovo tretiranije kao „stvari po sebi”, stavljanie u centar oko koga gravitiraju ne samo tonalna (akustička) — već i formalna evolucija muzike, — što ie značilo logičnu aplikaciju onog prvobitnog postupka na jedno uže unutarnje područje. Tako ie kvintakord postao neprikosnoveni stub osnovne tonalne zakonitosti muzičkog izraza — a istovremeno osnovna zakonska prepreka muzičke evolucije. „Kroz vekove se”, kaže Haba, pobijajući

IDEALIZAM ! MATERIJALIZAM U MUZICI 4 ~