Nova Evropa

Kvartet, baš zato što je autobijografskog: aadržaja, ı svojom unuirašnjom snagom jači a spoljašnjom arhitektonikom. i detaljnom izvedbom pregnaniniji od »Simfonijete«,. Seksteta za duvačke instrumenie orkestralnih »Lažske tance«, i drugih njegovih sličnih opusa, mada je u svima ovim djelima, povlačeći zvučnu boju elementom harmonijskim i iskorišćujući materijal skroz motivski, savremenoj kompozicijskoj tehnici otvorio nove vidike i podao nova sredstva izražavanja. Ukratko, u umjetnosti instrumentacije Leoš Janaček je amijon novotar.

Dramsko naziranje suštine muzike, težnja da muzičku melodiku izvede neposredno iz melodike pučkog govora, ispoljilo se u Jamačkovoj muzičkoj produkciji ponajprije u nadasve samoniklim obradama muzičkog folklora, a pogotovo u djelima za zbor bez pratnje. U ovom se dijelu njegova stvaranja ističe spoj dvaju na oko oprečnih psiholoških odjik4, realizma i ekspresijonizma. Tu se dakle u Janačeku nerazdruživo atiču literat i muzičar, i tu se wu njemu kao muzičaru-pjesniku stapaju realist i sanjar. Ovom је stazom Janaček dospio do stvaralačkog rada koji je u njegovu Žživomom. djelu najznatniji, do muzičko-scenske »opere«. Nakon prvijenaca »Šarka« i »Počatek romanu, slijedila je epohalna »Jeji pastorkynč«, koju je izradjivao od godine 1896 do 1903, dakle punih šest godina, a koja je prvi put izvedena u Brnu 1904, dok je na prašku scenu dospjela tek punih dvanaest podin4 kasnije, istom godine 1916. Dugo zapostavljen mučenik i genij, konačno je ipobijedio; muzički svijet, prezasićen zadocnelim talijanskim barokom mladjeg Verdija, verizmom Pučinija, epikom Vagnera, osjetio je u Janačkovoj fuziji lirike i dramatike miris zemlje, oslobodjenje od stoljetne romansko-germanske operske manire, erupciju nečeg originalnog, praiskonskog. Udivljenja je vrijedna energija sa kojom je šezdesetgodišnji Janaček, nakon ove faktične pobjede, prionuo stvaralačkom radu. Slijedila je opera »K4t4 Kabanova& (na osnovi teksta Ostrovskoga »Oluja«). Veliku svoju ljubav za prirodu utjelovio je u komediji »Liška Bystrouška«, u čijoj akciji pored ljudi nastupaju Životinje. Slijedila je potom opera »Več Makropulos«, djelo dramatski snažno i uvjerljivo, dok je opera »Z mrtvćho domu« davana istom poslije Janačkove smrti (1928).

Važno je, kako rekosmo, da se Janaček u muzičko-scenskoj produkciji znatno odvaja od metodi koje su dominirale u operskoj praksi počevši od druge polovice minulog stoljeća. Smogao je snagu da se otme Vagnerovoj tiraniji predvodnih motiv4. Njegova drama-