Borba, 11. 05. 1991., S. 18
Vili SUBOTA-NEDELIA, 11-42. MAJ 1991. GODINE _
___JUGOSLRVUIJA
Reformisti u vučjoj koži U svetlu mitinga — rat i mir srpske opozicije
„Antiratni mifing" — sa koga su se Čuli i bojni pokliči — pokazao je nove prirodne i neprirodne stranačke veze, ali i neka još dubla raslojava-
Veselin Simonović
„Živimo kao da će sto godina biti mir, a spremajmo se kao da će sutra biti rat“. U ovu „mirnodopsku“ misao pokojnog predsednika J. B. T. mogla bi da se uklopi i poruka i trenutno raspoloženje stranaka okupljenih u Udruženoj opoziciji Srbije. Na antiratnom mitingu mešale su se poruke mira, apeli sa ratnim pokličima, pretnjama... Ekstremniji deo vanparlamentarne srpske opozicije ne samo da nema nameru da bilo kome pruža ruku mira nego se već ponaša kao da je rat odavno počeo. Zbivanja oko antiratnog mitinga i sam miting pokazali su i da pukotine u udruženoj opoziciji postaju sve dublje, ali i ukazala na činjenicu da neki savezi postaju sve ČVIĆI.
Četnički vojvoda dr Vojislav Šešelj dobro je iskoristio svoje poznavanje Brozove koncepcije opštenarodnog ustanka i sa saveznicima iz SNO objavio je rat hrvatskim vlastima na „srpskim zemljama“ u toj republici. O junaštvu četnika već se pričaju bajke, a popularnost Vojvode Šešelja iz dana ui dan raste, srazmerno zaoštravanjima u Jugoslaviji. Nisu samo Hrvati neprijatelji Šešeljovih i drugih četnika. Izdajnici srpstva i neprijatelji su im i stranke iz udružene Opozicije.
Potpisi i sateliti
Apel srpskom i hrvatskom narodu i antiratni miting, kako smo nezvanično saznali, potekao je od reformista, ali da bi imao većeg odjeka i da bi skup na Trgu Republike bio masovniji, SRSJ za Srbiju je morao lidera SPO Vuka Draškovića privoleti na pacifizam.
Kada je Drašković, kao neformalni šef udružene opozicije pristao na mirnodopsku varijantu usledila je konferencija za štampu na kojoj većinu stranaka iz te koalicije nije bilo teško okupiti. Izostala je bila jedino Demokratska stranka. Za pripremljene dokumente i planirani miting saznali su samo sat pre održavanja konferencije za štampu. Dvojica njenih lidera nisu hteli da stave potpis na zajedničko saopštenje pravdajući to obaveznom statutarnom procedurom. Možda važniji razlog od tog formalnog bio je verovatno protest protiv takvog načina rada i koordinacije u udruženoj opoziciji. Očigledno je da demokrate ne pristaju na ulogu satelita SPO i njenog lidera.
Samo dan uoči mitinga Izvršni odbor Demokratske stranke odlučio se ipak da
nja u srpskoj opoziciji
pristupi „antiratnoj koaliciji“. Saznali smo da je odluka o tome donesena tesnim preglasavanjem. Najviše zamerki bilo je upućeno previše pacifističkom apclu, zatim nepostojanju jasne političke linije kod ostalih stranaka u udruženoj opoziciji, pa samim tim ne mogu potpisati nešto što nije dovoljno jasno. Prevladalo je ipak mišljenje da bi apel trebalo potpisati i da ne bi bilo dobro da izostanu sa mitinga. To što na tom skupu nije govorio niko iz užeg rukovodstva Demokratske stranke dodatno potvrđuje da jaz između SPO i DS postaje sve VveĆI.
Na konferenciji za štampu nije bilo nikoga ni iz Srpske liberalne stranke (čije rukovodstvo je uglavnom izašlo, uz nimalo blage svađe, iz Demokratske stranke) ali su dali svoj blanko potpis na sve dokumente. Pristaju i na sve ono što mi ovde budemo rekli, objasnio je Vuk Drašković.
SVE DUBLJE PUKOTINE: Dva kadra sa „m
u — verena! Šta bi Crna Gora bez Jugoslavije
Zašto sekretar Predsjedništva CK SK Crne Gore povodom Deklaracije o suverenosfi koju je usvojio Liberalni savez kaže da „ог поз! оџе гете ·
Dragoljub Vuković
Sve realnija mogućnost raspada Jugoslavije kao federalne države i neizvjesnost koja prati njenu rekonstituciju na nekim drugim osnovama, stavilo je i najmanju ju-republiku u položaj da mora da razmišlja o svom hipotetičkom i stvarnom državno-političkom situiranju u budućem koordinatnom sistemu.
I vlast i opozicija su tako, htjeli ne htjeli, suočeni sa izazovom pitanja: šta bi Crna Gora bez Jugoslavije? Odgovori su već preliminarno sročeni i izraženi kroz dvije mogućnosti: prva, Crna Gora bi trebalo da bude suverena država u sadašnjim granicama, koja bi stupala u ravnopravne odnose sa drugim državama, i druga, Crna Gora bi kao ravnopravna članica ostala u federalnom savezu sa Srbijom i drugima koje bi privukla gravitaciona sila ove dvije republike.
Deklaraciju o suverenosti Crne Gore, usvojenu na godišnjoj skupštini Liberalnog saveza Crne Gore, već je potpisalo više opozicionih političkih stranaka i nepoznat broj građana. Tekst Deklaracije defipiše Crnu Goru kao državu svih njenih građana, potpuno ravnopravnih, mezavisno od njihove etničke, vjerske i političke pripadnosti, a u istorijskom i državotvornom smislu kao nacionalnu državu Crnogoraca. Njome se proklamuje suverenitet Crne Gore i njen teritorijalni integritet u postojećim republičkim granicama.
Liberalni savez, kao nosilac cijelog „projekta“, nije propustio da naglasi da je
nadilazi ozbiljnost inicijative“
ova inicijativa odbijena dva puta u Skupštini Crne Gore od strane Saveza komunista i Narodne stranke, te da činom usvajanja Deklaracije Liberalni savez skida sa sebe istorijsku odgovornost za eventualni nastanak haotičnih okolnosti u kojima bi se Crna Gora izgubila.
Inicijative o potvrđivanju crnogorske suverenosti u republičkom parlamentu primljene su sa neskrivenim antipatijama od strane vladajućih komunista i opozicione Narodne stranke. Član Predsjedništva SR Crne Gore i sadašnji sekretar Predsjedništva CK SK, Svetozar Marović iznio je na jednoj od parlamentarnih sjednica više zamjerki na račun pomenute inicijative, poentirajući iskazom da „ozbiljnost ove teme nadilazi neozbiljnost inicijative“.
Prema Deklaraciji o suverenosti nedavno se negativno odredila i Demokratska stranka. Prilikom promovisanja svoje inicijative o potrebi donošenja novog ustava Crne Gore, jedan od ljudi iz njenog rukovodstva, Želidrag Nikčević kazao je da nije siguran koliko je sav taj posao u ovom trenutku dobronamjeran, s obzirom da se radi o konkretnoj reinterpretaciji nacionalne istorije, i to iz jednog veoma uskog ugla. „Tamo se kaže da Crna Gora mora
Savez između ove dve stranke postaje sve vidljiviji. Da napomenemo samo da zajednički pripremaju i ekonomski program. Interes je obostran i očigledan: SPO je potrebno jače intelektualno jezgro koje ima SLS, a SLS populistička energija SPO, Da je to čvrst „brak“ ne kriju više ni jedni ni drugi.
Pad u nacionalno
Što se tiče drugih stranaka u Udruženoj opoziciji — Narodna seljačka stranka, Narodna radikalna stranka, SRSJ za Srbiju, UJDI... one na srpskoj političkoj sceni mogu imati zapaženiju ulogu samo ako nastupaju u koaliciji sa SPO i Vukom Draškovićem. Na mitingu je u jednom trenutku izgledalo čak i da su opozicione stranke u Srbiji postigle nacionalni kon-
itinga u mitingu“ (Snimili: Rade Ježević i Branko Pantelić)
biti država građana, a u istorijskom ı drZavotvornom smislu država Crnogoraca, ı naglašava se njena nezavisnost prema drugim jugoslovenskim republikama, državama, koje su, navodno, države bratskih naroda. 1 onda su tu svi spremni na buduću saradnju, zaboravljajući potpuno istorijski kontakt i prošlu saradnju. Ovim se reafirmiše separatizam, em priznaje AVNOJ kao jedini relevantan tvorac granica i, navodno, crnogorske suverenosti“, kaže Nikčević. . Crnogorsku državnost nijedna od političkih partija ne osporava i, na prvi pogled, tu ne bi ni trebalo da bude problema. Sporovi se, međutim, javljaju u dvije ravni — nacionalni karakter države i njen odnos prema drugima. Dok je za Narodnu stranku Crna Gora srpska država (jer su Crnogorci Srbi), za partije sa crnogorskim nacionalnim predznakom i za one kojima je crnogorstvo bitno unutrašnje SVOJStVO, Crna Gora je državni okvir crnogorskog naciona. Za Narodnu stranku je prirodno da dvije srpske države (naravno proširene) budu u bratskom federalnom zagrljaju. Etnička, istorijska, kulturna i svaka druga bliskost i za Demokratsku stranku i za Savez komunista su faktori koji pred-
BORBA
senzus. To ne bi bilo ništa čudno da u tom bloku nema i SRSJ za Srbiju i UJDI-a. Za razliku od lidera UJDI-a Nebojše Popova, koji je u svim nastupima pokušavao da se odbrani od nacionalnog predznaka, reformisti su se, očito ne želeći da izgube savezništvo sa SPO, stiče se utisak, predstavili potpuno suprotno onome Za. šta se ta stranka zalaže. Ponašali su se kao nacionalna srpska stranka. Želja da se igra što značajnija uloga u političkom životu Srbije, pa i po cenu tesnog saveza sa nacionalnim strankama, reformiste, međutim, samo obezličava. Šta bi se, na primer, moglo zaključiti kad bi makedonski „reformisti“ ušli u koaliciju sa VMRO-om?
Neformalni šef UOS, Vuk Drašković, me-
njajući svoje stavove od jugoslovenskog pacifiste do borca za Veliku Srbiju, u zavisnosti od uticaja priključenih stranaka, shvativši, međutim, da mu pacifički stav u ovom trenutku ne može doneti mnogo političkih poena (mnoge pristalice SPO pri-· laze SČP, SNO, SRS) u poslednjem trenutku zapretio je Hrvatima sa Trga Republike (sa antiratnog skupa) i srpskom vojskom, te da će „braniti zapadne međe večne otadžbine“. Tim rečima je završen i antiratni miting, a potom su se Opozicioni
ra ceda ee era Oise
prvaci (Vuk Drašković, Ivan Đurić, Пга- |
gan Veselinov, Vladan Vasilijević, Nebojša Popov, Mirko Petrović, Leon Koen, Dušan Mihajlović...) uhvatili za ruke. Trebalo je samo još i da zapevaju: ratničku ili neku drugu pesmu, svejedno Je.
određuju savez Crne Gore sa Srbijom. (Ostali su dalje svojte) No, to je upravo ono što ne žele njihovi politički protivnici. Oni hoće da je Crna Gora na pristojnoj udaljenosti od Srbije i svesrpskih ujediniteljskih namjera. Takve Crnogorce rado podržavaju Muslimani i Albanci. „Naša država je Crna Gora i mi drugu i bolju ne
tražimo“, kaže Ljeka Ljuljđuraj, lider De-" ~
mokratske koalicije.
Razmišljajući na temu Crna Gora i Jugoslavija, književnik Milorad Popović u pretposljednjem broju nedjeljnika „Monitor“ podvrgao je kritici političke snage koje se zalažu za demokratsku i suverenu Crnu Goru zbog toga što su do sada samo pokazale protiv koga su, ali ne i za šta se zalažu. To, po njegovom mišljenju, govori da još nijesu pronašli adekvatnu taktiku i strategiju s kojom konzekventno mogu nametati svoje ideje i ciljeve. Popović im zamjera što ne ukazuju na realne mogućnosti, prije svega ekonomskog i kulturnog napretka Crne Gore izvan srpsko-crnogorske pseudofederacije. Popović, naime, smatra da u slučaju da Crna Gora i Srbija budu federalno povezane, a ostale republike konfederalno, da bi to bio i formalni početak ponižavajućeg tavorenja Стпе боre do njenog potpunog nestanka sa političke scene.
U traženju svog državnog i političkog identiteta Crna Gora se, dakle, uglavnom
određuje prema Srbiji (što nije nikakva ·
novost), bilo da na toj relaciji djeluju sile privlačenja ili odbijanja. Jugoslavija je snižavala napon i jednim i drugim silama, što je, sa stanovišta političkog racija, bilo nužno i djelotvorno. Bojati se da bi bez Jugos-
lavije taj napon ponovo naglo porastao, a ~
to znači da bi Crna Gora teško mogla biti
stabilna država, pa makar bila i ekološka –
kraljevina, kakvu je proročki vidi na vratima 21. vijeka pjesnik Jevrem Brković.
о
| Ср BE CAM ви и BR и
Ро ррђ ме"